Εκάτη η Χθόνια Θεά στην Ελληνική Μυθολογία

Κατά την Ελληνική Μυθολογία η Εκάτη εμφανίζεται σαν χθόνια θεότητα και υπάρχουν τίτλοι της όπως το άγγελος και το φωσφόρος. Με τον δεύτερο τίτλο πολλές φορές ονομάζεται «φορέας του φωτός»(Ευριπίδου-Ελένη).Η Εκάτη, θεά της μαγικής τέχνης στον κάτω κόσμο, ήταν το μοναδικό παιδί των Τιτάνων, Πέρση και της Αστερίας.

Ο ποιητής της Θεογονίας, ο Ησίοδος, αναγνωρίζει στο πρόσωπό της την πανίσχυρη Κυρία των τριών βασιλείων: γης, ουρανού και θάλασσας. Λέει, ακόμη, πως η θεά ασκούσε την κυριαρχία της από την εποχή των Τιτάνων πριν πάρει την εξουσία ο Ζευς και η τάξη του. Ο νέος κυβερνήτης του κόσμου την τίμησε, αφήνοντάς την στο αρχικό μεγαλείο της. Ήταν ακόμη στενά συνδεδεμένη με τα Ελευσίνια μυστήρια.

Η Εκάτη συνήθως απεικονιζόταν σε σχέδια πάνω σε αγγεία κρατώντας 2 πυρσούς. Σε αγάλματα μερικές φορές απεικονιζόταν σε τριπλή μορφή. Άλλο όνομα με το οποίο ήταν γνωστή είναι Περσηίς. Η Εκάτη βοηθά τους πολεμιστές στον πόλεμο και τους βασιλείς στην απονομή της δικαιοσύνης. Φέρνει τιμές στους αθλητικούς αγώνες, παραστέκει τους κυνηγούς και τους ψαράδες και μαζί με τον Ερμή, προστατεύει τα κοπάδια. Τέλος, αποκαλείται κουροτρόφος.

Σημαντική είναι η παρουσία της στον περίφημο μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης. Όπως και η Δήμητρα, ακούει τη φωνή του απαχθείσας κόρης. Η Εκάτη τη συναντά κρατώντας φως στο χέρι της και ρωτάει τον απαγωγέα με λόγια που ανήκουν στη Δήμητρα, σύμφωνα με μια ορφική απόδοση ομηρικού ύμνου. Ο ποιητής μας λέει πως και οι δύο πηγαίνουν να βρουν τον Ήλιο, τον αυτόπτη μάρτυρα.

Υφίστανται δύο αποδόσεις του μυθολογήματος. Στη μία πρωταγωνιστεί η Δήμητρα και στην άλλη η Εκάτη, που πηγαίνει μάλιστα και στον Κάτω Κόσμο για να αναζητήσει την Περσεφόνη. Αφού συναντηθούν η μητέρα με την κόρη, η Εκάτη εμφανίζεται για άλλη μια φορά στον ύμνο, για να παραλάβει την Κόρη και να μείνει για πάντα μαζί της. Η Εκάτη και η Περσεφόνη είναι το ίδιο αδιαχώριστες, όπως η Περσεφόνη και η Δήμητρα.

Ο Αισχύλος τη συνδέει με τη Σελήνη και την παρουσιάζει ως Άρτεμη-Εκάτη, ενώ ο Ευριπίδης τη θεωρεί κόρη της Λητούς, και πρώτος στη Μήδεια την παρουσιάζει ως θεά προστάτιδα των μαγισσών. Η Εκάτη λοιπόν συνδέεται και συνταυτίζεται με τη Δήμητρα, την Περσεφόνη, τον Ερμή και τον Κάτω Κόσμο. Παράλληλα συνδέεται και με τη Γη, τον Πάνα, την Κυβέλη,τους Κορύβαντες και τις Χάριτες. στη μορφή που έχει ως προστάτης των καλλιεργειών και της γης. Ως Άρτεμις Ευπλοία αποκτά θαλάσσιο χαρακτήρα και συνδέεται με το ναυτικό επάγγελμα.

Η σχέση της Εκάτης με την Άρτεμι γίνεται φανερή από τον μύθο του Εφέσου. Επειδή η γυναίκα του Εφέσου υποδέχθηκε άσχημα τη θεά και της αρνήθηκε τη φιλοξενία, η Άρτεμις τη μεταμόρφωσε σε σκύλο. Όταν πήρε πάλι την ανθρώπινη μορφή της, η γυναίκα του Εφέσου ένιωθε τόσο ντροπιασμένη, ώστε κρεμάστηκε. Η θεά την επανέφερε στη ζωή και εκείνη πήρε το όνομα της Εκάτης.Άγαλμα της Εκάτης είχε στηθεί και κοντά στο ναό της Εφεσίας Αρτέμιδος.

Στους ύστερους χρόνους δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη χθόνια υπόστασή της και στις μαγικές της ιδιότητες. Τότε εμφανίστηκε με τρομακτική μορφή όπως η Μέδουσα και οι Ερινύες. Με την εκδοχή αυτή συνδέονται οι οικιακοί καθαρμοί, τα οξυθύμια, με τα οποία διώχνονταν από το σπίτι τα κακά πνεύματα. Αφιερωμένος στην Εκάτη ήταν ο χώρος που βρισκόταν μπροστά από την πύλη των ναών, της πόλης ή του οίκου. Λατρευόταν για τις μαγικές της κυρίως ιδιότητες, για τη δύναμη που είχε να κρατάει μακριά από την καθημερινή ζωή το κακό.Στον ελληνικό κόσμο η κλασική μορφή της Εκάτης στέκει αυστηρή και παράξενη, ανάγλυφη πάνω σε ένα τρίγωνο, με τα πρόσωπά της στραμμένα σε τρεις κατευθύνσεις.

Οι Έλληνες προσπάθησαν να απαλλαγούν από την αυστηρότητα αυτών των αγαλμάτων διασπώντας την τρισυπόσταση θεότητα σε τρεις παρθένες χορεύτριες. Στις μεταγενέστερες εποχές, επέμειναν εντονότερα στην τρισυπόστατη όψη της θεότητας από ό,τι στην κλασική εποχή του Ησίοδου. Το γεγονός πως τα Εκάτεια τελούνταν σε τρίστρατα και πως αυτοί οι τόποι ήταν ειδικά αφιερωμένοι στην Εκάτη δεν αντιστρατεύεται στην ησιοδική ή κοσμική σύλληψη του αριθμού τρία. Όλα τα τρίστρατα προβάλλουν ξεκάθαρα τη δυνατότητα διαίρεσης του κόσμου σε τρία μέρη. Ταυτόχρονα η Εκάτη, ως κυρία των πνευμάτων, προειδοποίησε τους Έλληνες πως μια τριπλή διαίρεση θα δημιουργούσε αναγκαστικά δίπλα στον οργανωμένο κόσμο του Δία μια χαοτική περιοχή, στην οποία θα συνέχιζε να υπάρχει το αμορφοποίητο μέρος του αρχέγονου κόσμου ως Κάτω Κόσμος.

Οι Έλληνες θεώρησαν πως η τριπλότητα της Εκάτης ήταν κάτι υποχθόνιο.Σε προγενέστερες περιόδους, πριν ακόμη απολιθωθούν τα τρία πρόσωπα της Εκάτης στα γνωστά Εκάτεια, αυτές οι τρεις όψεις φαίνεται πως αποτελούσαν πολλές μορφές ή βασίλεια του κόσμου, πολλές δυνατές εξελίξεις της μιας και ίδιας συμπαγούς ιδέας. Έτσι, στη μορφή αυτής που προφανώς είναι η μικρότερη των θεαινών, η κατώτερη από τις τρεις, διακρίνεται μια εσωτερική σχέση ανάμεσα στη Δήμητρα, την Κόρη και την Εκάτη. Από εδώ πηγάζει και η προφανής ιδέα του μυθολογήματος, όπως ξεδιπλώνεται στον ύμνο.

    Ορφικός Ύμνος προς την Εκάτη

    Εἰνοδίαν Ἑκάτην κλήιζω, τριοδῖτιν, ἐραννήν,

    οὐρανίαν χѳονίαν τε καὶ εἰναλίαν, κροκόπεπλον,

    τυμβιδίαν, ѱυχαῖς νεκύων μέτα βακχεύουσαν,

    Περσείαν, φιλέρημον, ἀγαλλομένην ἐλάφοισι,

    νυκτερίαν, σκυλακῖτιν, ἀμαιμάκετον βασίλειαν,

    ѳηρόβρομον, ἄζωστον, ἀπρόσμαχον εἶδος ἔχουσαν,

    ταυροπόλον, παντὸς κόσμου κληιδοῦχον ἄνασσαν,

    ἡγεμόνην, νύμφην, κουροτρόφον, οὐρεσιφοῖτιν,

    λισσόμενος κούρην τελεταῖς ὁσίαισι παρεῖναι

    βουκόλωι εὐμενέουσαν ἀεὶ κεχαρηότι ѳυμῶι.

Απόδοση: Την Εκάτη εξυμνώ, που τη λατρεύουν στις οδούς και στις τριόδους, την επέραστη,

την ουράνια και την επίγειο και τη θαλασσινή πού έχει κίτρινο πέπλο, αυτή πού

φροντίζει για τους νεκρούς και που είναι ενθουσιασμένη ανάμεσα στις ψυχές των

νεκρών,την Πέρσειαν, αυτή πού αγαπά την ερημιά καί ευφραίνεται με τα ελάφια, την

νυκτερινή, την προστάτη των σκύλων, την ακαταμάχητη βασίλισσα αυτήν πού θηρεύει

ταύρους, τη βασίλισσα πού έχει τα κλειδιά όλου του κόσμου, την οδηγό, τη νύμφη

αυτή πού ανατρέφει παιδιά καί πού περιφέρεται στα βουνά αυτή την κόρη ας

παρακαλέσουμε να παρευρεθεί στις ιερές τελετές με ευμενή πάντοτε διάθεση προς τον

ηγέτη και με χαρούμενη καρδιά.

terra papers