Η βεντάλια σύμβολο της γυναικείας κομψότητας

Λέγεται και “ριπίδιον”, το υποκοριστικών της λέξεως ριπίς (εν ριπή οφθαλμού). Είναι το γνωστότατο μικρό πτυχωτό αξεσουάρ της γυναικείας φιλαρέσκειας, κομψότητας αλλά και χρησιμότητας, η οποία ανάγεται στους αρχαιότατους χρόνους. Στην αρχή χρησιμοποιούσαν τα πλατιά φύλλα του φοίνικα, του λωτού και της στρουθοκαμήλου ή άλλων πτηνών, αργότερα του χαρτιού ή χονδρού υφάσματος.

Κατά τον Μεσαίωνα οι βεντάλιες είχαν σχήμα σημαίας αποτελούμενο από τεμάχιο υφάσματος ή μεμβράνης, ορθογώνιου οχήματος με διάφορες παραστάσεις.

Με το πέρασμα του χρόνου η βεντάλια έγινε το αγαπημένο κόσμημα των γυναικών, ένα στολίδι στα γυναικεία χέρια, ένας αναγκαίος σύντροφος για να χαρίζει δροσιά. Εξάλλου με τον συμβολικό της τρόπο και αναλόγως με το πώς θα την κρατούσε ή θα την κινούσε η κάθε γυναίκα. εξέφραζε διάφορα συναισθήματα και επιθυμίες. Από την Κίνα η μόδα αυτή πέρασε στην Ινδία και μετά στην Περσία, όπου κατασκεύαζαν βεντάλιες από λευκές τρίχες της ουράς των αλόγων και των βοδιών για να διώχνουν τις μύγες.

Οπως λέγεται, οι πρώτοι που συνέλαβαν την ιδέα της βεντάλιας σαν μέσον για την δημιουργία δροσερού αέρα, τις ζεστές και υγρές ημέρες του καλοκαιριού, ήταν οι Ινδοί, οι Κινέζοι και οι Αιγύπτιοι. Οταν άρχισαν να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στην αισθητική της, χρησιμοποίησαν και φτερά παγωνιού, πάπυρο, λεπτά υφάσματα και αρωματικά ξύλα. Βεντάλιες βρέθηκαν στην Αίγυπτο, όπου δύο δείγματα με μακριές λαβές ανακαλύφθηκαν στον τάφο του Τουταγχαμών (14ος αιώνας π.κ.ε.), επίσης στην Περσέπολη και την Νινευϊ. 

Στην Ελλάδα εμφανίσθηκε περίπου τον 5ον αιώνα π.κ.ε. και στην αρχή οι περισσότερες κριτικές ήταν δυσμενείς, ενώ ο Ευριπίδης την χαρακτήρισε ως βαρβαρική συνήθεια. Ωστόσο, η βεντάλια έγινε σύμβολο του μικρού θεού του Έρωτα, γιου της Αφροδίτης. Με το πέρασμα των χρόνων άρχισε να γίνεται αποδεκτή και να κατασκευάζεται με ιδιαίτερη επιμέλεια και φροντίδα. Οι παλιές Αθηναίες κρατούσαν βεντάλιες από φτερά παγωνιού που τα έφερναν έμποροι από την Φοινίκη και τα μακρινά λιμάνια, ενώ οι Ρωμαίες πατρικίες τις είχαν σε μεγάλη εκτίμηση.

Οι τεχνίτες, στο μεταξύ, τις δούλευαν τεντώνοντας το δέρμα ζώων ή πουλιών επάνω στα υπέροχα πλαίσια από σπάνια ξύλα και μέταλλα. Στις αρχές του 16ου αιώνα εμφανίσθηκαν οι πτυσσόμενες βεντάλιες με σχεδόν απλή διακόσμηση. Μετά από δύο αιώνες στη Γαλλία, η κομψότητα μιας γυναίκας δεν μπορούσε να θεωρηθεί πλήρης εάν δεν κρατούσε στο χέρι της μία ανοιγμένη βεντάλια. Η διακόσμηση της εισήχθη στη Γαλλία από την Αικατερίνη των Μεδίκων, της οποίας άρεσε τόσο πολύ, ώστε ενθάρρυνε τη διάδοση τους.

Στις αρχές του 17ου αιώνα η βεντάλια είχε καθιερωθεί πλέον ως σύμβολο κομψότητας. Τον 18ον αιώνα οι μαρκησίες την χρησιμοποιούσαν με μαγευτική χάρη. Κατασκευασμένες από ξύλο και χρυσό, από λάκα ή ελεφαντοστούν, ζωγραφισμένες από μεγάλους καλλιτέχνες. Η διακόσμηση τους είχε σκηνές και από την μυθολογία ή την ιστορία, ενώ πολλές από αυτές είχαν γραμμένα ποιήματα και τραγούδια.

Η Κίνα και η Ιαπωνία εφοδίαζαν την Ευρώπη με πολλές ωραίες βεντάλιες, κατασκευασμένες ολόκληρες από ελεφαντοστούν, με μια διπλή κορδέλα που συγκρατούσε τα λεπτότατα κομμάτια τους από μπαμπού, φτερά και άλλα υλικά. Σε λίγο καιρό έκαναν την εμφάνιση τους βεντάλιες με καθρέπτες και η μόδα γρήγορα έγινε πραγματική μανία! Σε διάφορες εποχές οι βεντάλιες διακοσμήθηκαν με τα πορτραίτα του Λουδοβίκου του ΙΔ', του Δελφίνου και του Μιραμπώ, απεικόνισαν την διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ενώ την εποχή τής Τρομοκρατίας, οι λαμπερές επιφάνειες τους έγραφαν: “Κάτω οι Τύραννοι!” και “Ελευθερία ή θάνατος”!

Στην Αγγλία περί το τέλος του 18ου αιώνα, η βεντάλια σημείωσε την μεγαλύτερη επιτυχία, αλλά ήταν ήδη γνωστή από την εποχή του Ερρίκου του Η'. Η Βασίλισσα Ελισάβετ δήλωσε κάποτε με ενθουσιασμό: “Η βεντάλια είναι το μόνο δώρο που μπορεί να γίνει δεκτό από μία Βασίλισσα”.

Στην Χριστιανική Εκκλησία η βεντάλια είχε, κατά  τον Αγιο Ιερώνυμο, την αλληγορική σημασία της Αγωγής και της Αγνότητας. Λέγεται ότι, κατά τον 11ον αιώνα, υπήρξε η λειτουργική βεντάλια, που είχε σχήμα στρογγυλό με λατινικές επιγραφές. Η βεντάλια, εξάλλου, έγινε μέσον για την έκφραση ηθικών καταστάσεων και μυστικών συνεννοήσεων.

Σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ιαπωνία, όπου οι γυναίκες δεν είχαν ακόμα καμία ελευθερία, η βεντάλια έπαιξε σημαντικό ρόλο. Επέτρεπε στους ερωτευμένους να ανταλλάσσουν, με νοήματα, τρυφερά λόγια. Ιδίως το Ισπανικό λεξιλόγιο για τις βεντάλιες περιλαμβάνει πάρα πολλές έννοιες, αναλόγως με το πώς θα κρατά ή θα χρησιμοποιεί η γυναίκα την βεντάλια.

Στη Βραζιλία και το Περού, οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν βεντάλιες με επτά φύλλα, που αντιστοιχούσαν στις επτά ημέρες της εβδομάδας και αποτελούσαν την ρύθμιση του ραντεβού τους. Στα τέλη του 19ου αιώνα η Βαρώνη ντε Σταφ περιέλαβε το γυναικείο αυτό εξάρτημα στους κανόνες της καλής συμπεριφοράς, όπως για παράδειγμα, η οικοδέσποινα πρέπει το καλοκαίρι να τοποθετεί επάνω στο τραπέζι βεντάλιες όμορφες για να τις χρησιμοποιούν οι φίλες της. Η πένθιμη βεντάλια πρέπει να είναι από μαύρο μεταξωτό, χωρίς κανένα σχέδιο.

Στην εποχή μας, με την απουσία πλέον του ρομαντισμού έχει τον πρακτικό σκοπό που είναι να προσφέρει λίγη δροσιά στην κάψα του καλοκαιριού και τίποτε άλλο.