Η Μελαγχολική Δημοκρατία

«Χάρη σε μια δραματική αντιστροφή του νοήματός της, κατέληξε να σημαίνει μια βολική παραδοχή του απαράδεκτου». Ο Πασκάλ Μπρικνέρ συνοψίζει για τη μοντέρνα Δημοκρατία

Τι πρέπει να κρατήσουμε από τους Αρχαίους Έλληνες; Την ιδέα μιας συλλογικής συμμετοχής στα κοινά. Και από το Διαφωτισμό; Το κριτικό πνεύμα συν τον ενθουσιασμό για το μέλλον. Πώς να βρούμε όμως το απαραίτητο κουράγιο να ξεθάψουμε πάλι αυτές τις «κρυμμένες παραδόσεις», όταν οι κοινωνίες μας δε ζητούν παρά να απολαύσουν τη μακαριότητά τους; Οι ευσεβείς προτροπές για θέληση, συμμετοχή και ανόρθωση είναι απολύτως αξιέπαινες. Αλλά το να ζητάς από τους πολίτες, σε περίοδο ειρήνης να προετοιμαστούν για τις περιόδους της κρίσης, είναι σαν να ζητάς το αδύνατο.

Η νωθρότητα μας θα ήταν τέλεια μέσα σε έναν κόσμο συμφιλιωμένο, χωρίς ανισότητες. Για να μείνουν όλα όπως είναι, θα χρειαζόταν η Ιστορία να σταματήσει, να μην είναι πλέον ούτε τραγική ούτε βίαιη.
Θα χρειαζόταν η ανάγκη της δικαιοσύνης, τα μεσσιανικά όνειρα που θα επιζήσουν της χρεοκοπίας του μαρξισμού να μην προσπαθήσουν να ανοίξουν ένα δρόμο, έστω και με τη βία. Θα χρειαζόταν οι άνθρωποι να είναι πρόθυμοι να δεχθούν καρτερικά τη θέση τους, ανεξάρτητα αν γεννήθηκαν φτωχοί ή προνομιούχοι. Με ένα λόγο, θα χρειαζόταν ένα θαύμα.

Η δημοκρατία αντίθετα μας κουράζει, μας τυραννά με τις επιταγές της, τα ατέλειωτα καθήκοντα που μας υπαγορεύει. Εμείς την επινοήσαμε, για να μπορέσουμε να την παρακάμψουμε καλύτερα, να τη μετατρέψουμε σε ένα ηρεμιστικό που μας προστατεύει από τις αναποδιές και τις αγωνίες. Τα καταφέραμε τόσο καλά, που χάρη σε μια δραματική αντιστροφή του νοήματός της, κατέληξε να σημαίνει την υποταγή στην κατάσταση των πραγμάτων, μια βολική παραδοχή του απαράδεκτου, μια γλυκιά αδιαφορία απέναντι στους άλλους και τον εαυτό μας.

Έτσι μας μένει ίσως να μάθουμε, ότι η Δημοκρατία μπορεί να πεθάνει από την επιτυχία, να βουλιάξει φορώντας τη χαμογελαστή μάσκα της πραγμάτωσης. Για να μη συμπέσει η υλοποίησή της με τη χρεοκοπία της, δεν έχουμε πια παρά να της ευχηθούμε πολλούς κινδύνους που θα την αναζωογονήσουν.

Αλλα και στις δυο περιπτώσεις, της φθοράς μέσα στο θρίαμβο ή της αναγέννησης από την καταστροφή, δε θα αποφύγουμε τα σιδερένια χρόνια.

Πασκάλ Μπρικνέρ  "Η Μελαγχολική Δημοκρατία" εκδ. Αστάρτη, 1990, μετ.Μαρίνα Λώμη