Η αυθεντική και ριζικά πρωτότυπη σκέψη...

Τόσο η φιλοσοφική παράδοση, όσο και η σύγχρονη φιλοσοφία εξελίσσονται πάνω σ' ένα κοινό έδαφος: Στην πίστη για την ύπαρξη του γίγενσθαι.

Για τη μια, όπως και για την άλλη, η ύπαρξη του γίγνεσθαι είναι ολοφάνερη και αναμφισβήτητη. Είναι ακριβώς αυτό το ολοφάνερο που διαπιστώνουμε ότι σέβονται τόσο αυτοί που αποδέχονται, όσο και αυτοί που αρνούνται την αμετακίμητη πραγματικότητα.

Αυτό σημαίνει ότι τα μεγαλοπρεπή σχήματα που εμφανίζονται σιγά-σιγά στην πορεία της φιλοσοφικής σκέψης, είναι ασφαλώς πρωτότυπα, αλλά είναι κατά κάποιον τρόπο υποταγμένα, υποδεέστερα, αφού πρωτότυπο στην πρώτη σημασία είναι η ελληνική επίκληση για πίστη στην ύπαρξη της πραγματικότητας.


Ο τρόπος κατά τον οποίον η τέτοια πραγματικότητα έγινε σιγά-σιγά κατανοητή, παρουσιάζει βέβαια ριζικούς μετασχηματισμούς. Είναι κατα' αρχήν κάποιο πράγμα ανεξάρτητο από τη σκέψη μας. Κατόπιν συμπίπτει με την ίδια τη σκέψη και σήμερα είναι πολύ διαδομένη η πεποίθηση ότι η πραγματικότητα που γίνεται ιστορικά, χρονικά απαρτίζεται από το παιχνίδι της γλώσσας.

Σε όλες όμως τις περιπτώσεις, το γίγνεσθαι νοείται σαν μια είσοδος στο είναι, έξοδος δε από το τίποτα. Εν πάση περιπτώσει, όμως, οι ελληνικές κατηγορίες του είναι και του τίποτα έχουν ένα βάρος αποφασιστικό, πράγμα που συχνά οι φιλόσοφοι δεν το διακρίνουν και οι επιστήμονες ακόμα λιγότερο.

Αυθεντική και ριζικά πρωτότυπη σκέψη είναι αυτή που θέτει υπό κρίση την πίστη στην οποία αναπτύσσεται όλος ο δυτικός πολιτισμός. Η σκέψη που πριν απ' όλα ανακαλύπτει το κοινό έδαφος της παράδοσης και της κριτικής της παράδοσης. Να θέτεις υπό κρίση την πίστη δεν σημαίνει πως επιβεβαιώνεις ότι το θέαμα του κόσμου είναι χωρίς παραλλαγές, αλλά ότι η παραλλαγή, το γίγνεσθαι, έχουν μια σημασία απείρως διαφορετική από εκείνη προς την οποία είμαστε συνηθισμένοι εδώ και χιλιετηρίδες.

Φαίνεται τελικά ότι υπάρχει μια παράδοξη σημασία του γίγνεσθαι. Τα γεγονότα του κόσμου είναι η εμφάνιση και η εξαφάνιση των αιώνιων (κάθε πράγμα είναι ένα αιώνιο), το γίγνεσθαι είνα αδιανόητο αν δεν νοείται ως γίγνεσθαι (εμφάνιση-εξαφάνιση) του αιώνιου. Ολη η σύγχρονη φιλοσοφία αρνείται ότι το είναι έχει τη δύναμη να σωθεί από το τίποτα και ότι η γνώση έχει τη δύναμη να σωθεί από την αμφιβολία. Η αυθεντικά πρωτότυπη σκέψη, αντίθετα, δεν είναι ούτε άρνηση, ούτε αμοφιβολία, ούτε πιστεύει στο αμετακίνητο και αιώνιο είναι, ούτε στο όραμα της οριστικής και αναμφισβήτητης αλήθειας.

Αντιλαμβάνεται ότι το κριτικό πνεύμα του καιρού μας είναι καθ'ολοκληρία ακριτικό απέναντι στο κυρίαρχο δόγμα, της θεμελιακής πίστης του πολιτισμού μας. Και ότι, αν στο εσωτερικό αυτής της πίστης συζητούν περί πάντων, παραμένει ωστόσο ο ορίζοντας ασυζήτητος από κάθε συζήτηση.

Στέλιος Συρμόγλου