Η σύμβαση του Αλτρουισμού

Ο αλτρουισμός, αυτή η ηθική αρχή που δηλώνει την ανιδιοτελή μέριμνα για τους άλλους, αυτή η συνειδητή άρνηση του ατομικού συμφέροντος προς όφελος του συλλογικού, είναι μια δυσνόητη έννοια για πολλούς. Ιδιαίτερα σ’ ένα σύστημα μαζικής δημοκρατίας όπου ο καθένας είναι άγνωστος για τους άλλους, πώς να επινοηθεί ο αλτρουισμός; Ενώ η λέξη φιλοξενία είναι εντελώς συνηθισμένη, είναι ενδεικτικό ότι η λέξη αλτρουισμός δεν είναι ελληνικής προέλευσης και ότι η μόνη λέξη που σχετίζεται μ’ αυτήν την έννοια και είναι θετικότατη σε άλλες γλώσσες και που είναι ελληνικής προέλευσης, η εμπάθεια, έχει μια αρνητική έννοια στα ελληνικά.

Κι αν πιστεύουμε στις ρηξικέλευθες ιδέες του Ludwig Wittgenstein και θυμηθούμε «Τα όρια της γλώσσας μου είναι τα όρια του μυαλού μου. Οι γνώσεις μου περιορίζονται σε ό,τι μπορώ να αποτυπώσω λεκτικά» καταλαβαίνουμε πόσο σημαντική είναι η διαδικασία της επινόησης της λέξης αλτρουισμός.

Η λεκτική δυσκολία προκαλεί μια γνωστική δυσκολία στο κοινό που δεν γνωρίζει τα νοητικά σχήματα αυτής της ηθικής αρχής. Γι’ αυτόν τον λόγο, η φυσιολογική ανταπόκριση στον αλτρουισμό δεν είναι πρώτα θετική, μα ερωτηματική. Η θετική πράξη δεν είναι επαρκής. Πάντα υπάρχει η ερώτηση: Γιατί το κάνετε αυτό; Λες και αυτό που είναι δυσνόητο να είναι αναγκαστικά επικίνδυνο. Η μόνη απάντηση στον λόγο της ύπαρξης του αλτρουισμού είναι: η ανάγκη.

Το ίδρυμα αλτρουισμός γεννήθηκε από την ανάγκη των προσφύγων και των προσφυγών. Για μια εν δυνάμει ευρωπαϊκή χώρα, η μόνη δικαιοσύνη είναι ευρωπαϊκή. Και η μόνη νομική λύση του Κυπριακού δεν μπορεί παρά να είναι ευρωπαϊκή. Μόνος κανείς δεν μπορεί να κάνει τίποτα για τον εαυτό του, μπορεί όμως να μην κάνει τίποτα για τον άλλο. Αν ο καθένας βοηθήσει τον άλλο, τότε έμμεσα θα ενισχύσει και τη δική του περίπτωση και συνολικά η ομάδα ανθρώπων δημιουργεί ένα έργο ουτοπικό για τον καθένα.

Με την ίδια ιδέα, ένας δικηγόρος απομονωμένος δεν μπορεί να πράξει ένα εθνικό έργο, ενώ μια ομάδα δικηγόρων μπορεί κάλλιστα να το κατορθώσει. Συνεπώς, η σύμβαση του ιδρύματος είναι αναγκαστική, αν πράγματι θέλουμε να προσφέρουμε στην πατρίδα μας. Και γενικά η ανταπόκριση των δικηγόρων ήταν και είναι πολύ θετική, διότι μέσω του ιδρύματος μπορούν όντως να προσφέρουν κάτι το πολύτιμο στην κοινωνία. Τώρα το ελάχιστο, σχεδόν συμβολικό, κόστος κάθε προσφυγής και η κατάρριψη του ποσοστού, επιτρέπει στον καθένα να ενεργοποιηθεί δίχως εμπόδια. Αν εμείς οι ίδιοι δεν βοηθήσουμε την κοινωνία μας, με ποιο δικαίωμα προσδοκούμε και διεκδικούμε την εξέλιξη των πραγμάτων;

Το Κυπριακό δεν θα λυθεί μόνο του! Τώρα ο καθένας έχει ένα ρόλο να παίξει σ’ αυτόν τον αγώνα. Κάθε άτομο με την προσφυγή του λέει: Κι εγώ ανήκω σ’ αυτόν τον λαό. Βέβαια πολλοί θα πουν ότι οι πρόσφυγες θα το κάνουν τώρα για προσωπικό συμφέρον, όμως ο αλτρουισμός είναι θέμα αθωότητας, όχι αγιότητας. Όταν είσαι φυλακή και κάποιος σπάσει τα σίδερά σου, πρέπει να δραπετεύσεις. Κάθε δραπέτης είναι και μια ήττα για τη φυλακή. Αν μπορείς να βοηθήσεις κι άλλους, ακόμα καλύτερα. Σημασία έχει όμως να το κάνει ο καθένας που μπορεί.

Όπως η νοημοσύνη είναι η πάλη της ανάγκης εναντίον της τύχης, ο αλτρουισμός είναι η αναγκαία επίπτωσή της. Σε κατάσταση κρίσης, η νοημοσύνη γίνεται στρατηγική, ο αλτρουισμός, ίδρυμα και η σύμβαση του αλτρουισμού, δύναμη δικαιοσύνης.

Νίκος Λυγερός στο terra papers