Υπάρχει Πολιτισμικό Παρόν;

Ζητούνται πολίτες. Τα τελευταία χρόνια ακούω, διαβάζω και εν τέλει ψιθυρίζω τις ίδιες λέξεις; Πολιτισμική Επικοινωνία,  Πολιτιστική Διπλωματία, Πολίτης, Πόλη, Πολιτισμός.

Έννοιες που φαντάζουν πλέον ανίκανες να ξεσηκώσουν τα μυαλά, που έχουν μετατραπεί σε πληροφορία, στατιστική επιστήμη, επιστημονικό εργαλείο και ιδεολογία που τροφοδοτείται μόνο μέσα από ανταγωνιστικά δίπολα του τύπου: Επιτρέπω ή Απαγορεύω.

Περιλαμβάνω ή Αποκλείω. Πως όμως αποδεχόμαστε ένα Πολιτισμό που δεν μπορεί να ξεχωρίσει τη συναισθηματική αυθυποβολή από την κοινωνική εμπιστοσύνη, την γλώσσα της ελπίδας από την γλώσσα της προπαγάνδας;

Διαβάζοντας τις σκέψεις, τις θέσεις και ιστορίες που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά, το αίμα και τα ζωτικά όργανα του Repo(we)r Greece, αναζήτησα και συνάντησα μια Πρόταση Πολιτισμού του Σήμερα ικανής στα χέρια των κατάλληλων δικτύων από τη μια να ανα-μορφώσει τον κοινωνικό τρόπο βίου και από την άλλη να χτίσει γέφυρες επικοινωνίας και εστίες ενός νέου πολυπολιτισμικού γίγνεσθαι ικανού να αναχθεί σε ουσιαστική πολιτιστική διπλωματία.

Ο Emmanuel Kant μας θυμίζει πως: «...Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι για αυτή την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου, αλλά αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου...». 

Και, ο Οδυσσέας Ελύτης μας φωνάζει πως, «Είναι ανάγκη, μια που η ζωή δε γίνεται να πάει πίσω, να πάνε οι άνθρωποι ακόμα πιο μπροστά, μήπως και την ξαναπιάσουν, όπως θα μπορούσε να πει κανείς, από την ουρά της».

Τι λείπει όμως και ο Νεοέλληνας άρχισε να μειονεκτεί, να ντρέπεται να χτίσει, να ζωγραφίσει, να συναλλαγεί, να φιλοσοφήσει, να λειτουργήσει πολιτικά, «σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες, τον δικό του τρόπο, τη δική του ευαισθησία και την δική του μακραίωνη πείρα»; 

Λείπουν οι Ιστορίες Κοινωνικού Βίου. Λείπει ο Δημόσιος Άνθρωπος. Λείπει η παιδεία ειδωμένη όχι μέσα από τον στενό όρο της εκπαίδευσης αλλά μέσα από την πληθυντική εμπειρία της αρχαίας ελληνικής λέξης παιδεία, που σήμαινε «...το σύνολο των εκφάνσεων μιας κοινωνίας: των ιδεών, των αξιών, των συμπεριφορών, των πρακτικών και των θεσμών, της δημιουργίας, της τεχνικής και της οικονομίας». 

Και αυθόρμητα τίθεται το ερώτημα: 

Πως να πράξω, πως να παράξω, πως να καινοτομήσω, πως να «κάνω» κοινωνική πολιτική, όταν το κοινωνικό σύνολο νιώθει ότι η σιωπή είναι ο μόνος τρόπος για να προστατευτεί; 

Η επανενεργοποίηση του Διαλόγου ως Επικοινωνιακού Τρόπου έχει ανάγκη στο πλευρό του μια κοινωνία της γνώσης και όχι της πληροφόρησης, της παιδείας και όχι της εκπαίδευσης, της πολιτικής και όχι των πολιτικών συγκεντρώσεων. Έχει ανάγκη από συνομιλητές.  Τον «καθημερινό άνθρωπο». Αυτή την αρχαία οντότητα, αυτό «το χαμηλόφωνο διάλογο των πολλών και διαφορετικών κοινωνιών πολιτών» που προηγείται κειμένων, θεωριών, στατιστικών ερευνών και αναπτυξιακών προγραμμάτων. Μόνο που ως συνομιλητές στο Διάλογο, οφείλουμε συνειδητοποιήσουμε, ότι πριν την οικονομία έρχεται η παιδεία και πριν τα δημόσια έργα ο πολιτισμός.

Σίγουρα δε μπορούμε να απαντήσουμε στο αν θα υπάρξει πολιτισμικό μέλλον, μπορούμε όμως να δώσουμε απάντηση στον αν υπάρχει πολιτισμικό παρόν. Και οι απαντήσεις μας, ίσως αρκούν για να απαλλαγούμε από την χρόνια καμπούρα ενός Πολιτισμού ως «ασκητικό ιδεώδες» και να γίνουμε ένοικοι μιας κουλτούρας που ζει το πολιτισμικό παρόν ως τρόπο σκέψης και επινόησης δυνατοτήτων ζωής. Ίσως τότε κατανοήσουμε ότι το ζήτημα είναι πως να ενοικήσουμε καλύτερα τον κόσμο και όχι να τον κατασκευάσουμε εκ νέου.

Μήπως λοιπόν είναι καιρός να σταματήσουν οι πολλές «φωνές» και αναδυθεί ο «λόγος»;

Μαρία Σφυράκη αρχιτέκτονας και εθελόντρια στο Repower Greece