Η ώρα της Αληθινής οικονομίας

Χιλιάδες άρθρα έχουν γραφτεί και άπειρες αναλύσεις έχουν γίνει για το τι έφταιξε και η χώρα μας κατέληξε στα χέρια του ΔΝΤ και της νεοπαγούς τρόικας. Ανάλογα με την πολιτική και οικονομικοκοινωνική σκοπιά που βλέπει ο καθένας τα πράγματα, αποδίδει ευθύνες στο μεταπολιτευτικό οικονομικό μοντέλο, στο ξεχαρβάλωμα της Δημόσιας Διοίκησης από τη δεκαετία του 1980 και μετά, στη χαμηλή ποιότητα πολιτικής διακυβέρνησης, στην είσοδο της χώρας στην ΟΝΕ και στην ευρωζώνη, στους χειρισμούς της τελευταίας επταετίας (ή διετίας), στα μεγάλα προβλήματα της παιδείας εδώ και 30 χρόνια, στην έντονη ροπή στην κατανάλωση και σε πλείστους άλλους λόγους ων ουκ έστιν αριθμός.

Μολονότι η κριτική και βεβαίως η αυτοκριτική, ατομική και συλλογική, πρέπει να γίνει και τα συμπεράσματα να εξαχθούν ώστε να αποφύγουμε τα ίδια λάθη στο μέλλον, τα μείζονα θέματα για την Ελληνίδα και τον Ελληνα σήμερα είναι δύο: πρώτον, μήπως η κατάσταση ξεφύγει τελείως και βρεθούμε χωρίς δουλειά; Θα μείνουμε στο ευρώ;

Και δεύτερον και εξίσου σημαντικό, πώς θα επανέλθει η χώρα στον δρόμο της υγιούς ανάπτυξης που θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, φορολογικά έσοδα (άρα λειτουργία του κράτους) και αισιοδοξία για ένα καλύτερο αύριο; Θα προσπαθήσω να εστιάσω στο δεύτερο. Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν.

Υπάρχει όμως πάνω από όλα μια αναγκαία συνθήκη: Η πολιτική σταθερότητα. Αν το εκλογικό αποτέλεσμα της προσεχούς αναμέτρησης δώσει τη δυνατότητα σχηματισμού ισχυρής κυβέρνησης, ικανής να παίρνει αποφάσεις που μπορεί να έχουν πρόσκαιρο «πολιτικό κόστος» (η αποφυγή του μας έχει κάνει μεγάλο κακό ως κοινωνία και ως χώρα) αλλά μεσοπρόθεσμα επιδρούν ευεργετικά, τότε μπορούμε να κοιτάξουμε το μέλλον πολύ πιο σίγουρα.

Το PSI και το «κούρεμα» του ελληνικού δημόσιου χρέους υπήρξε ένα καίριο και σημαντικό επίτευγμα. Ομως, οι ευεργετικές ρυθμίσεις του δεν αρκούν αν δεν ενεργοποιηθεί η οικονομία. Και αντίθετα με ό,τι συνέβαινε με κεϊνσιανού τύπου προσεγγίσεις κατά το παρελθόν, ο δημόσιος τομέας δεν έχει τους πόρους για να αντιμετωπίσει την υφεσιακή δυναμική της οικονομίας. Η παρουσία μας όμως στην ευρωζώνη μάς εξασφαλίζει ότι δημόσια έργα μπορούν να προχωρήσουν με υλοποίηση προγραμμάτων ΣΔΙΤ και πόρων ΕΣΠΑ μεγάλης προτεραιότητας.

Ομως το βασικό εργαλείο ανάπτυξης της μεταπολίτευσης, δηλαδή το καταναλωτικό μοντέλο, δεν είναι πλέον διατηρήσιμο και γιατί η κοινωνία δεν το αποδέχεται αλλά κυρίως γιατί δεν υπάρχουν οικονομικοί πόροι για να το υποστηρίξουν. Οι εγχώριες καταθέσεις έχουν μειωθεί κατά περίπου 30%, οι δε τράπεζες δεν έχουν ακόμη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές με αποτέλεσμα η χρηματοδότηση των νοικοκυριών και επιχειρήσεων να μειώνεται διαρκώς σε σταθερές τιμές. Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι και η ζήτηση δανείων έχει μειωθεί δραματικά, αφού η καταναλωτική εμπιστοσύνη των ελλήνων πολιτών είναι στο χαμηλότερο σημείο πολλών ετών, αν όχι δεκαετιών.

Δεν μένει καμιά αμφιβολία ότι η μοναδική ατμομηχανή ανάπτυξης είναι οι ιδιωτικές επενδύσεις. Για να υπάρχουν όμως ιδιωτικές επενδύσεις χρειάζεται εκτός από την πολιτική σταθερότητα που αναφέραμε και η απαραίτητη ρευστότητα.

Και εδώ βοηθάει το PSI με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών (ελπίζω με όρους που δεν οδηγούν στη μετατροπή τους σε ΔΕΚΟ). Η επιστροφή της εμπιστοσύνης στις τράπεζες θα φέρει και επιστροφή των ιδιωτικών καταθέσεων, που με τη σειρά της θα οδηγήσει σε μείωση των επιτοκίων και στη σταδιακή έναρξη επαναχρηματοδότησης της οικονομίας εκ μέρους των τραπεζών.

Ο ενάρετος κύκλος της οικονομίας μπορεί έτσι να αρχίσει εφόσον συνοδευτεί:

1. Από την επικέντρωση του νέου αναπτυξιακού μοντέλου σε τομείς όπως η Ναυτιλία (Πειραιάς = City), η αποκεντρωμένη βιομηχανία με αξιοποίηση και υπεραξία σε εγχώριες πρώτες ύλες, ο τουρισμός, η ενέργεια, η ανάπτυξη κάθε μορφής ορυκτού πλούτου (και βέβαια υδρογονανθράκων), η αγροτική παραγωγή με καινοτόμα τεχνολογία και marketing, η διαχείριση αποβλήτων, τα οργανωμένα logistics.

2. Από τη σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτείας και ιδιωτικού τομέα που έχει σοβαρά τραυματιστεί, με πολλαπλές δράσεις, όπως την υλοποίηση όλων των μεταρρυθμίσεων που έχουν εξαγγελθεί, ένα νέο, δίκαιο και σταθερό φορολογικό πλαίσιο, απλοποίηση διοικητικών διαδικασιών, ενίσχυση του ρόλου των Ρυθμιστικών Αρχών στη θέση της πολιτο-κομματικής εξουσίας, τακτοποίηση υποχρεώσεων Δημοσίου (ΦΠΑ, κτλ.).

3. Από τη μεταρρύθμιση του δικαστικού πλαισίου και κωδικοποίηση της νομοθεσίας για την ταχεία απονομή δικαιοσύνης. 

Μέσα από την καταστροφή που έχει συντελεστεί υπάρχουν οι δυνατότητες να δημιουργηθεί ένα καλύτερο αύριο. Με περισσότερη και βεβαίως πολύ πιο παραγωγική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, μακριά από το κρατικιστικό μοντέλο των τελευταίων δεκαετιών.

Εχει φτάσει η ώρα της πραγματικής οικονομίας, οι κάθε ειδών φούσκες του real estate, των κοινοτικών επιχορηγήσεων, του Χρηματιστηρίου, του χαμηλότοκου και πανεύκολου τραπεζικού δανεισμού που παρέτειναν για χρόνια τη συλλογική ευδαιμονία, εξαφανίστηκαν. Όσο πιο γρήγορη και αποτελεσματική είναι η στροφή της πολιτικής και της κοινωνίας στις πραγματικές αξίες της οικονομίας, τόσο πιο γρήγορα θα έρθει η ανάκαμψη.  

Ευάγγελος Μυτιληναίος