Διδάσκοντας το παιδί σας μέσα από τα παραμύθια...

Όταν η μαμά λέει, κρατώντας το χέρι του παιδιού της και δείχνοντας την παλάμη και τα πέντε  δακτυλάκια του, ένα ένα: «Να ένα περιβόλι, αυτός είναι ο περιβολάρης…»  κλπ, τότε, λέει μια πρώτη ιστοριούλα, ένα πρώτο σενάριο και μεταφέρει εικόνες στο παιδί της

Η ανάπτυξη του λόγου αποτελεί μια πολυδιάστατη διαδικασία που μαθαίνεται σταδιακά με ρυθμό που διαφέρει από παιδί σε παιδί. Σημαντικό ρόλο παίζουν οι γονείς, οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν πλήθος τρόπων για να βοηθήσουν στην γλωσσική τους ανάπτυξη. Μεταξύ αυτών και τα παραμύθια!

Η Λογοπαθολόγος και Συγγραφέας παιδικών βιβλίων Μαρία Ρουσοχατζάκη μας εξηγεί ότι «όταν θυμόμαστε, σκεφτόμαστε, ή ονειρευόμαστε, βλέπουμε στο μυαλό μας εικόνες. Είναι σαν να βλέπουμε μια ταινία, ένα σενάριο με αρχή, μέση και τέλος. Όσο πιο συγκροτημένη είναι η  σειρά των εικόνων αυτών, του  σεναρίου μας, τόσο πιο συγκροτημένη, οργανωμένη και ξεκάθαρη είναι η  ανάμνηση, η σκέψη, η προσδοκία, το όνειρό μας.

Κι ενώ είμαστε σ’ αυτή τη νοητή διαδικασία παρέλασης εικόνων, ακούμε παράλληλα προτάσεις σ’ έναν εσωτερικό λόγο. Είναι, ας πούμε, οι υπότιτλοι των εικόνων μας, προτάσεις  που συμπληρώνουν την οπτική αλληλουχία που έχουμε στο μυαλό μας.

Όταν θελήσουμε να μεταφέρουμε  σε κάποιον άλλον αυτό που σκεφτόμαστε, τότε οι προτάσεις, οι λέξεις, έχουν απίστευτη, μοναδική σημασία για την πληρότητα της μεταφοράς αυτής.

H σχέση εικόνας-λόγου και “μεταφοράς” από πομπό σε δέκτη, από άνθρωπο σε άνθρωπο αρχίζει απλά, όταν το παιδί είναι πολύ μικρό….

Όταν η μαμά λέει, κρατώντας το χέρι του παιδιού της και δείχνοντας την παλάμη και τα πέντε  δακτυλάκια του, ένα ένα: «Να ένα περιβόλι, αυτός είναι ο περιβολάρης…»  κλπ, τότε, λέει μια πρώτη ιστοριούλα, ένα πρώτο σενάριο και μεταφέρει εικόνες στο παιδί της.

Η ιστοριούλα αυτή είναι με κατανοητό λεξιλόγιο και μικρές ολοκληρωμένες προτάσεις, με αντιστοιχία, δείχνοντας την παλάμη και τα δάκτυλα, που η μαμά αγγίζει καθώς μιλά, με φωνή λίγο τραγουδιστή και με έννοιες που επαναλαμβάνονται.

Το παιδί, μόλις τελειώσει η μαμά, ζητά επανάληψη, γιατί τα παιδιά λατρεύουν τις επαναλήψεις.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν μυστικά της πετυχημένης μεταφοράς μιας πληροφορίας σ’ ένα παιδί και βέβαια με τον τρόπο αυτό μπαίνει σταδιακά η βάση της αφηγηματικής του ικανότητας.»

Αφηγηματική ικανότητα είναι να λέμε ιστορίες!...

«Όχι μόνον τις ιστορίες άλλων, αλλά πρωτίστως τη δική μας», σημειώνει η κ. Ρουσοχατζάκη : «Αυτά που σκεφτόμαστε, αυτά που μας συμβαίνουν, αυτά που ονειρευόμαστε, αυτά που νιώθουμε. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας.

Αφηγηματική ικανότητα είναι να μπορούμε να το κάνουμε αυτό με πληρότητα, σαφήνεια και ενδιαφέρον. Και είναι πιο εύκολο να το κάνουμε, όταν έχουμε μπει σ’ αυτήν τη διαδικασία από  την παιδική ηλικία.

Αυτό επιτυγχάνεται, όταν έχουμε υπάρξει δέκτες σωστής αφήγησης και βέβαια, όταν έχουμε μάθει να κάνουμε αναδιήγηση.

Γιατί, όταν μάθουμε, πρέπει να μπορούμε να αναμεταδώσουμε την πληροφορία που δεχτήκαμε.  Όσο πληρέστερη λοιπόν είναι η αναδιήγηση μας, τόσο καλύτερα φαίνεται ότι έχουμε κατανοήσει τη διήγηση που έχουμε ακούσει.

Ο προσεκτικός δέκτης, που  συγκεντρώνεται και δεν αποσπάται, είναι πιο εύκολο να μάθει να αναδιηγείται καλύτερα και έτσι να γίνει καλύτερος  αφηγητής.

Ο καλύτερος δέκτης «δημιουργείται», όταν μπαίνει στη διαδικασία να ακούει από νωρίς ιστορίες ολοκληρωμένες  και δομημένες ορθά, με τον τρόπο  που περιγράψαμε παραπάνω. Και βέβαια, όταν καλείται να τις ξαναπεί,  σιγά – σιγά.»

Αυτό σημαίνει «παραμύθια»! Παραμύθια που λέμε στα παιδιά.

Για να δούμε όμως μερικά στοιχεία ακόμη, όπως μας τα αναφέρει η κ. Ρουσοχατζάκη, για τη δομή του  παραμυθιού και την αφηγηματική ροή: Ο ρυθμός στη διήγηση, η μελωδία και οι κατάλληλές παύσεις κατά τη διάρκειά της έχουν μεγάλη σημασία  για την κατανόηση και αναπαραγωγή  μιας ιστορίας.

Η εύκολη εικόνα, που συμβαδίζει με το λεκτικό ερέθισμα και δεν “πλατιάζει” με λεπτομέρειες, βοηθά επίσης στο πρώτο επίπεδο αφήγησης και αναδιήγησης. Το ίδιο και το λεξιλόγιο  και η δομή της πρότασης: Αν αντιστοιχούν στην ηλικία ή το επίπεδο του παιδιού, τότε η ιστορία κατακτάται πιο  εύκολα.

Οι όποιες παραπάνω πληροφορίες πρέπει να δίνονται στα παιδιά σταδιακά ώστε να μπορούν να αφομοιωθούν. Σε δεύτερο δηλαδή ή τρίτο επίπεδο  αφήγησης – αναδιήγησης, αφού έχουν  αφομοιωθεί τα βασικά [πρώτο επίπεδο].

Η βλεμματική επαφή πομπού και δέκτη προσθέτει όχι μόνο στο συναισθηματικό δέσιμο, αλλά και  στην κατανόηση της κάθε πληροφορίας.

Ωστόσο, τα λεκτικά στοιχεία, αυτά καθ’ αυτά, και ο τρόπος που δίνονται, ανεξάρτητα από τη βλεμματική ή άλλη επαφή, μπορούν να είναι  παντοδύναμα.

Σήμερα, που το παραμύθι περνά και σε ηλεκτρονική μορφή, όταν δοθεί κατάλληλα, μπορεί και πάλι να κάνει  ισχυρή λεκτική–αφηγηματική προσέγγιση.  Αντίθετα, τα παραμύθια μέσω DVD, ιδιαίτερα στις πολύ μικρές ηλικίες, συναρπάζουν μεν τα παιδιά και τα καθηλώνουν με τη δύναμη των εικόνων, των ήχων, της μουσικής, των εφέ, όμως δεν  τα βοηθούν στην αφήγηση και αναδιήγηση, γιατί μία εικόνα είναι 1000 λέξεις, αλλά… δεν είναι λέξεις!

Το παιδί πρέπει να μάθει  τις λέξεις για να μεταφέρει τις  εικόνες του και βέβαια να κατανοήσει τις απαραίτητες έννοιες: “πρώτα, ύστερα, κατόπιν, μετά, στη συνέχεια, στο τέλος”, που διασφαλίζουν τη χρονική ροή και όχι να στέκεται αποσπασματικά σε στοιχεία που το εντυπωσιάζουν.

Υπάρχουν όμως εφαρμογές για ταμπλέτες και κινητά ακόμα  και για παιδιά 2 ετών που προσφέρουν στην εξέλιξη του λόγου σε μικρές ηλικίες, που βοηθούν στην προαγωγή του ορθού λόγου και συγχρόνως  διασκεδάζουν. Η Κοκκινοσκουφίτσα – με λίγα λόγια» είναι η νέα εφαρμογή (app) βασισμένη στο ομώνυμο παιδικό βιβλίο της κ. Ρουσοχατζάκη. Την εφαρμογή την κατεβάζεται δωρεάν και απευθύνεται σε παιδιά 2 – 4 ½ ετών. Σε αυτήν την ηλικία, τα παιδιά, ειδικά αν είναι ζωηρά, κινητικά και δραστήρια, δεν κάθονται εύκολα να προσέξουν τη ροή ενός παραμυθιού.

Σ΄αυτήν την έκδοση, παρουσιάζεται ακουστικά στο παιδί σε άμεση αντιστοιχία σκίτσου - λέξης.

H κ. Ρουσοχατζάκη σημειώνει ότι όσο αφηγούμαστε, όσο μιλάμε κι ακούμε, όσο ακούμε και μιλάμε, ο λόγος μας βελτιώνεται. Και βέβαια αυτό συμβαίνει κυρίως στα μικρά παιδιά, που  ο λόγος εξελίσσεται και εμπλουτίζεται  καθοριστικά. Η σημασία της αφήγησης και αναδιήγησης είναι αποφασιστική λοιπόν για την εξέλιξη του λόγου του.

Αλλά πέρα από αυτό, οι ιστορίες, τα παραμύθια πάντα κάνουν το παιδί πιο ευτυχισμένο!

Αλλά κι εμάς, όταν αυτές τις στιγμές τις μοιραζόμαστε μαζί του!

Σοφία Νέτα