Το μενού των αρχαίων

Τραχανά, πλιγούρι, αρακά, φακή αλλά και φρούτα όπως βατόμουρα, σύκα, σταφύλια περιελάμβανε η διατροφή των αρχαίων στη βόρεια Ελλάδα κατά τη Νεολιθική εποχή (6500 έως περίπου 3000 π.κ.ε.). Από τα δημητριακά ξεχώριζε ένα είδος σιταριού, που σήμερα καλλιεργείται μόνο στην περιοχή του Καυκάσου, ενώ το λινάρι και η κοκκορεβιθιά χρησιμοποιούνται και για φαρμακευτικούς σκοπούς κατά τους Προϊστορικούς χρόνους.

  

Μιλώντας για τη διατροφή των αρχαίων, ειδικά στις περιοχές της βόρειας Ελλάδας σήμερα, η επίκουρη καθηγήτρια του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Τάνια Βαλαμώτη, ανέφερε ότι σημαντικές πληροφορίες έδωσαν τα υπολείμματα των τροφών που βρέθηκαν κρυμμένα μέσα στο χώμα της ανασκαφής σε δάπεδα σπιτιών, εστίες, φουρνάκια, μέσα σε αγγεία, αλλά και σε λάκκους απορριμμάτων.

Με την έναρξη της Νεολιθικής εποχής οι άνθρωποι αρχίζουν να καλλιεργούν τη γη, να εκτρέφουν ζώα και να βασίζουν όλο και λιγότερο τη διατροφή τους στο κυνήγι και στη συλλογή άγριων φυτών. Τα δημητριακά περιλαμβάνουν είδη που σπάνια σήμερα καλλιεργούνται, όπως το μονόκοκκο σιτάρι, το δίκοκκο σιτάρι και ένα είδος που μοιάζει με σιτάρι, το T.timopheevi, που απαντάται πλέον μόνο στον Καύκασο.

Σύμφωνα με την κ. Βαλαμώτη, η έρευνα δείχνει και μια μεγάλη ποικιλία από όσπρια, όμως ο αρακάς, το λαθούρι, το ρόβι, ενώ το λινάρι και η κοκκορεβιθιά καταναλώνονται είτε αυτούσια ως τροφή, είτε για το βρώσιμο λάδι του, είτε χρησιμοποιούνται για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Βελανίδια, βατόμουρα, κράνα, σύκα, σταφύλια, άγρια αχλάδια βρίσκονται σε προϊστορικούς οικισμούς και καταναλώνονταν φρέσκα ως εποχικά, ή αποξηραίνονταν, καθώς ήταν πλούσια πηγή σε βιταμίνες, υδατάνθρακες και ιχνοστοιχεία.

«Η μακραίωνη κατανάλωση των ειδών αυτών στη διάρκεια των περίπου τεσσάρων χιλιετιών που διήρκεσε η Νεολιθική εποχή, θα μπορούσε κανείς να πει ότι διαμόρφωσε μια ''νεολιθική παράδοση'' ως προς τα είδη των φυτών που κατανάλωναν οι κάτοικοι της βόρειας Ελλάδας, με ιδιαίτερη έμφαση στα ''ντυμένα'' σιτηρά, στα όσπρια και στο λινάρι, ενώ κατά την εποχή του Χαλκού, ο κατάλογος των φυτικών συστατικών της διατροφής διευρύνεται», ανέφερε η κ. Βαλαμώτη.

Αναζητώντας τους τρόπους μετατροπής των δημητριακών σε εδέσματα, οι ειδικοί κατέληξαν πως το αλώνισμα, το λίχνισμα και τα διαδοχικά κοσκινίσματα ήταν απαραίτητες ενέργειες για τον καθαρισμό του σπόρου πριν από το μαγείρεμα, ενώ στα «ντυμένα» δημητριακά αφαιρούνταν το σκληρό περίβλημα.

Ερευνες που έγιναν σε απανθρακωμένες συγκεντρώσεις αλεσμένων δημητριακών στη βόρεια Ελλάδα έδειξαν ότι στη Μεσημεριανή Τούμπα, κοντά στον Τρίλοφο Θεσσαλονίκης, οι άνθρωποι προετοίμαζαν πλιγούρι από μονόκοκκο σιτάρι: οι σπασμένοι σπόροι που βρέθηκαν μέσα σε ένα καμένο σπίτι, των αρχών της 2ης χιλιετίας π.κ.ε., εμφανίζουν τη χαρακτηριστική γυαλάδα που παίρνει ο σπόρος κατά την απανθράκωσή της, όταν έχει προηγουμένως βράσει.

Αλεσμένοι σπόροι κριθαριού βρέθηκαν και στο Αρχοντικό Πέλλας, ενώ σπάνια ευρήματα από κατάλοιπα τροφών εντοπίστηκαν και μελετώνται στο Αρμενοχώρι Φλώρινας, στο Αγγελοχώρι Ημαθίας, αλλά και σε δύο θέσεις στη Βουλγαρία, στη νεολιθική Καπιτάν Ντιμιτρίεβο και στην Κους Κάγια της εποχής του Χαλκού.