Γεννιόμαστε άθεοι

«Κανείς δεν γνωρίζει κάποιον θεό, μέχρι την στιγμή που θα του τον συστήσει κάποιος»

Το θρησκευτικό μονοπάτι που ακολουθεί ο καθένας από εμάς δεν είναι τίποτα άλλο παρά ΘΕΜΑ ΤΥΧΗΣ, αφού εξαρτάται από το που θα γεννηθούμε. Κάθε μέρος «συστήνει» τον δικό του θεό, και κάθε νεογέννητο στιγματίζεται πριν ακόμα γεννηθεί με το πιο μονοπάτι θα ακολουθήσει. Κοιτώντας όμως το θέμα σφαιρικά, προκύπτει το ερώτημα τι είναι αυτό που μας ώθησε στην πίστη σε ένα ανώτερο ον; Τι καθιστά κάποιον  θεό για εμάς απαραίτητο; Εμείς δημιουργήσαμε τον Θεό κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν ή αυτός εμάς;

Μετά από τόσους αιώνες φιλοσοφικής ανάλυσης και περισυλλογής, οι απαντήσεις ούτε που αχνοφαίνονται. Ο μόνος σύμμαχος στην αναζήτηση της λύσης του γόρδιου δεσμού είναι η (προ)ιστορία του είδους μας.

Εκεί, συναντάμε αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία: Ανατρέχοντας στις απαρχές της ύπαρξής μας (10.500 π.κ.ε). και μελετώντας την πορεία μας μέχρι σήμερα, δε μπορεί παρά να παρατηρήσει κανείς ότι πίσω από οποιαδήποτε θρησκευτική «αμφίεση», από τον πολυθεϊσμό της αρχαίας Αιγύπτου και της αρχαίας Ελλάδας, μέχρι και τις σημερινές διαφορετικές εκδοχές του μονοθεϊσμού, κάθε σκέψη η ενέργειά μας κινείται γύρω από δυο άξονες: Την καταπράυνση του πόνου και την ικανοποίηση των αισθηματικών μας αναγκών.

Ο θεός του φόβου: Στον πρωτόγονο άνθρωπο, το συναίσθημα του φόβου αποτέλεσε την αιτία δημιουργίας των θρησκευτικών ιδεών: Ο φόβος της πείνας, των άγριων θηρίων, της αρρώστιας και του θανάτου είναι μερικά είδη του εν λόγω συναισθήματος. Δημιουργώντας τον «θεό του φόβου», ο σκοπός του ανθρώπου ήταν πλέον να εξασφαλίσει μέσω διάφορων ενεργειών (πχ. θυσίες) την εύνοιά τους. Δημιουργήθηκε μάλιστα και μια κάστα ιερέων, ως μεσολαβητές, οι οποίοι αποτέλεσαν τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των ανθρώπων και των πραγμάτων που φοβούνται. Οι 12 θεοί του Ολύμπου είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του ρεύματος.

Ο θεός της πρόνοιας: Με τον καιρό, η πολιτισμική μας ανάπτυξη, αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο για την σύλληψη ενός διαφορετικού θεού. Πλέον ο φόβος της πείνας και των άγριων θηρίων υποβαθμίστηκε, η πρόοδος της ιατρικής αντιμετώπισε πληθώρα ασθενειών, αλλά και γενικότερα η εξέλιξη των επιστημών έμοιαζε να εξασφαλίζει το «ζην» των ανθρώπων. Η προσοχή μας στράφηκε στο «ευ ζην». Η επιθυμία και η ανάγκη (;) του είδους μας για καθοδήγηση, αγάπη και υποστήριξη, δημιούργησε την ηθική σύλληψη του θεού, ο οποίος μας αγαπά, μας προστατεύει, μας τιμά, αλλά μας επιβραβεύει και μας τιμωρεί. Οι περισσότερες σημερινές θρησκείες, μεταξύ των οποίων και ο Χριστιανισμός είναι αυτού του τύπου. Γενικά, το πέρασμα από τον θεό του φόβου στον θεό της πρόνοιας αποτελεί ένα μεγάλο εξελικτικό βήμα για ένα έθνος.

Κοσμικό θρησκευτικό συναίσθημα: Σε σχέση με τα δυο προηγούμενα ρεύματα, το «κοσμικό θρησκευτικό συναίσθημα» δεν συσχετίζεται τόσο με το πολιτισμικό επίπεδο ενός έθνους, όσο με τη νοητική κατάσταση του καθενός. Είναι δύσκολο να εξηγηθεί σε κάποιον που το στερείται εντελώς, κυρίως, γιατί συγκριτικά με τις άλλες δυο μορφές θρησκείας, δεν υπάρχει καμία ανθρωπομορφική σύλληψη του θεού. Σύμφωνα μάλιστα με τον Αλβέρτο Αϊνστάιν, μόνο εξαιρετικά προικισμένα με υψηλή νοημοσύνη άτομα μπορούν να προχωρήσουν σε αυτό το επίπεδο.

Εδώ τα άτομα αντιλαμβάνονται την κενότητα των ανθρωπίνων επιθυμιών και σκοπών. Αντιμετωπίζουν την ύπαρξή τους σαν ένα είδος φυλακής και θέλουν να βιώσουν το σύμπαν σαν ένα αυτοτελές σύνολο. Για αυτούς είναι αδιανόητος ένας θεός που τιμωρεί και επιβραβεύει και ένας άνθρωπος που ζει με τον φόβο της τιμωρίας ή με την ελπίδα της μεταθανάτιας αμοιβής. Παρόλο που μπορεί να θεωρηθούν άθεοι, στην πραγματικότητα, είναι οι μόνοι βαθύτατα θρησκευόμενοι άνθρωποι.

Άνθρωποι που ο χρόνος κράτησε αγνώστους μεταξύ τους, άνθρωποι όπως ο Λάο Τσε, ο Ηράκλειτος,  ο Σωκράτης, ο Γαλιλαίος, ο Μπαρούχ Σπινόζα, έχουν υπάρξει μεταξύ τους τα πιο «στενά» ένθεα αδέρφια.

@OWL