Ξετυλίγοντας Τα Συναισθήματα

Τα συναισθήματα είναι πολύτιμοι αγγελιοφόροι που μας βοηθούν να ικανοποιήσουμε τις βασικές μας ανάγκες και να επιβιώσουμε. Κι ενώ η πολύπλοκη φύση των συναισθημάτων μας εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους και παίρνει κάθε λογής διαφορετικές μορφές, οι βασικές οικογένειες των συναισθημάτων είναι μετρημένες στα δάχτυλα.

Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι η ευτυχία, η λύπη, ο φόβος, η  αηδία και ο θυμός. Κάθε συναίσθημα  είναι μια αντίδραση απέναντι σε μία χαρακτηριστική κατάσταση: φοβόμαστε όταν απειλούμαστε από κάποιο κίνδυνο, λυπόμαστε όταν χάνουμε κάτι πολύτιμο, χαιρόμαστε όταν οι ανάγκες μας εκπληρώνονται κι ούτω καθ’εξής.

Εξελικτικά, τα συναισθήματα μας είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι προσωρινά κι έτσι η συναισθηματική μας αντίδραση διαρκεί μόνο όσο το ερέθισμα που την υποκίνησε συνεχίζει να υπάρχει.  Με αυτό τον τρόπο κρατιόμαστε σε εγρήγορση για να αντιδράσουμε στο επόμενο ερέθισμα που θα έρθει.

Βέβαια κάποιες καταστάσεις είναι μακροπρόθεσμες κι έτσι είναι και οι συναισθηματικές μας αποκρίσεις. Για παράδειγμα, η λύπη που σχετίζεται με το πένθος μπορεί να διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ίσως μια στιγμή αισθανόμαστε καλύτερα αλλά μια ανάμνηση μας βυθίζει και πάλι πίσω στη λύπη της απώλειας. Ακόμα βέβαια και με το πένθος, η ψυχή μας βρίσκει τρόπο να θεραπεύσει τον εαυτό της με τον καιρό.

Η προσωρινή φύση των συναισθημάτων  και η δυνατότητα μας γι’ αυτοθεραπεία φαίνεται μερικές φορές να εκλείπει στην περίπτωση της κατάθλιψης ή του χρόνιου άγχους αλλά και για πολλά άλλα συναισθήματα που εμμένουν.Υπάρχουν άνθρωποι που αισθάνονται παγιδευμένοι μέσα στα δύσκολα συναισθήματα τους για χρόνια και δεν μπορούν να δουν  καμία διέξοδο.

«Καθώς κοιτούσα από το παράθυρο την πρώτη φθινοπωρινή βροχή, αυτό το γνώριμο συναίσθημα της θλίψης ήρθε σαν απρόσκλητος επισκέπτης και βολεύτηκε μέσα μου. Δε με ρώτησε εάν ήθελα να το υποδεχτώ ούτε μου έδωσε εξηγήσεις για τη δυσάρεστη εμφάνιση του. Προσπάθησα να εκλογικεύσω την κατάσταση- δε συμβαίνει τίποτα δυσάρεστο, σκέφτηκα- φωνάζοντας εκατοντάδες φορές μέσα στο μυαλό μου «σύνελθε». Είμαι μια χαρά, άλλοι έχουν σημαντικότερα προβλήματα και τα αντιμετωπίζουν πολύ καλύτερα. Αλλά εγώ πάντα πρέπει να ανέχομαι αυτή την αθέλητη θλίψη μου. Μάλλον κάτι δεν πάει καλά με μένα, δεν υπάρχει καμιά άλλη ερμηνεία. Ίσως πρέπει ν’αρχίσω να χωνεύω πως θα είμαι έτσι για πάντα».

Ένας τέτοιος συλλογισμός είναι σχεδόν σίγουρο πως θα έκανε τον οποιοδήποτε να νιώσει χειρότερα. Η θλίψη είναι ήδη ένα δυσάρεστο, δυσβάσταχτο συναίσθημα , όμως η ενοχή και η αποστροφή που νιώθουμε καμιά φορά για τη θλίψη μας, είναι ακόμα πιο δυσβάσταχτες. Η συναισθηματική μας αντίδραση προς τα συναισθήματα μας είναι και αυτή που τα θεριεύει, τα επικυρώνει, τα παρατείνει.

Όπως είπαμε τα συναισθήματα μας είναι ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά κι αυτές οι ενδείξεις μας ωθούν να πράξουμε ώστε να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση.  Αρχικά, φαίνεται λογικό να προσπαθήσουμε να ξεφύγουμε από το αρνητικό συναίσθημα που βιώνουμε. Στην προσπάθεια αυτή, ίσως να πιέζουμε τον εαυτό μας να το ξεπεράσει, αναζητώντας αιτίες και προσπαθώντας να καταφύγουμε σε εκλογικεύσεις. Όμως κανείς δεν μπορεί ν’αποδράσει από την ανθρώπινη εμπειρία και κανείς  δεν μπορεί να ξεπεράσει αρνητικές ή καταπιεστικές σκέψεις προσπαθώντας να τις εξοντώσει.

Εάν τείνεις να σκέφτεσαι διαρκώς τις αιτίες, τις συνέπειες και το νόημα της λύπης σου ή του άγχους σου νομίζοντας ότι αυτό θα σε βοηθήσει να τα ξεπεράσεις, ίσως να διαλέγεις λάθος δρόμο για να βιώσεις την πολυπόθητη γαλήνη. Οι περισσότερες επιστημονικές έρευνες πλέον δείχνουν πως το ανάμασημα των ίδιων αρνητικών κι επικριτικών σκέψεων, χειροτερεύει το πρόβλημα αντί να το επιλύει.

Αντί να αναλύεις, να εξετάζεις, να επικρίνεις και να καταπιέζεις τα συναισθήματα σου. Ζήσε στη στιγμή βλέποντας τις σκέψεις σου και τα συναισθήματα σου ως περαστικά μηνύματα παρόμοια με τους ήχους, τις μυρωδιές, τις γεύσεις, αυτά που βλέπεις και αγγίζεις.

Χαλάρωσε την εσωτερική σου αντίσταση απέναντι στην εμπειρία σου. Η μεγαλύτερη δυστυχία απορρέει από την απόσταση ανάμεσα σε αυτό που θεωρούμε ότι θα έπρεπε να είμαστε, να νιώθουμε να βιώνουμε και αυτό που είμαστε, νιώθουμε και βιώνουμε στην πραγματικότητα. Όσο περισσότερο επιθυμείς κάτι άλλο από το τώρα και ταυτόχρονα επικρίνεις το τώρα, τόσο λιγότερη εσωτερική ηρεμία θα βιώνεις.

Παρατήρησε τις επικριτικές, πιεστικές σου σκέψεις χωρίς να πιέζεις για κάποιο αποτέλεσμα. Παρατήρησε πως προκύπτουν, πως αλλάζουν τα συναισθήματα σου και πως επηρεάζουν το σώμα σου. Καμιά φορά, αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο είναι ν’αποτινάξουμε από το μυαλό μας το «θα έπρεπε» και να πούμε «εντάξει». Η μη αντίσταση στην εσωτερική μας  εμπειρία, ημερεύει την αγριεμένη θάλασσα των συναισθημάτων μας και μας κάνει να βλέπουμε την ακτή πιο ξεκάθαρα.

 Μαρία  Μεραμβελιωτάκη