Οι σκέψεις σου δεν είναι πραγματικές

«…Αν μπορούσες να καταλάβεις ότι οι σκέψεις σου δεν είναι πραγματικές, θα μπορούσες αυτή τη στιγμή να σταματήσεις να διαβάζεις, επειδή θα ανακουφιζόσουν τόσο πολύ συνειδητοποιώντας πως μπορείς να δημιουργείς ευτυχία στη ζωή σου, μια για πάντα και παρόλο που θα χρειαστούν κάποιες διευκρινίσεις από μέρους μου, η δήλωση είναι αληθινή. Σκέψου το εξής: Οι σκέψεις σου δεν είναι πραγματικές. Είναι πραγματικές σκέψεις, αλλά δεν έχουν σχέση με τη χειροπιαστή πραγματικότητα.

Όταν σκέφτεσαι, χρησιμοποιείς τη φαντασία σου για να δημιουργήσεις στο μυαλό σου ένα είδωλο ή μια εικόνα κάποιου γεγονότος παρά το πραγματικό γεγονός. Όταν μετά από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα επιστρέφεις στο σπίτι σου με το αυτοκίνητο και ξαναβλέπεις το παιχνίδι στο μυαλό σου, απλώς φαντάζεσαι πώς ήταν. Το παιχνίδι πλέον δεν είναι πραγματικότητα, τώρα υφίσταται μόνο στο μυαλό σου, στη μνήμη σου. Υπήρξε κάποτε, αλλά όχι πια. Κατά τον ίδιο τρόπο, η σκέψη του πόσο δυστυχισμένος είναι ο γάμος σου υπάρχει μόνο μέσα στο μυαλό σου. 

Τα πάντα βρίσκονται στη φαντασία σου. Κυριολεκτικά δημιουργείς τη σχέση σου με τη φαντασία σου. Οι σκέψεις που κάνεις για τη σχέση σου είναι απλώς σκέψεις. Έτσι, το παλιό ρητό «Τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται» είναι σχεδόν πάντα σωστό.

Ο λόγος που τα πράγματα «φαίνονται τόσο άσχημα» είναι το γεγονός ότι το μυαλό σου είναι σε θέση να αναπαράγει το παρελθόν και να πλάθει το μέλλον, σχεδόν σαν να είναι τα πάντα πραγματικότητα εκείνης της στιγμής.

Το χειρότερο είναι ότι το μυαλό σου έχει την ικανότητα να δραματοποιεί οποιοδήποτε γεγονός, κάνοντάς το να δείχνει χειρότερο από ό,τι είναι, ήταν ή θα γίνει. Και ακόμα πιο σημαντικό, το μυαλό σου μπορεί να επαναλάβει το υποτιθέμενο γεγονός, δεκάδες φορές μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα! Είναι πολύ σημαντικό να το κατανοήσεις αυτό, γιατί ενώ ένα πραγματικό γεγονός, όπως ένας καβγάς με κάποιον φίλο σου, μπορεί να διαρκέσει ένα ή δύο λεπτά, το μυαλό σου μπορεί να αναπαράγει αυτό το ίδιο γεγονός, να το μεγεθύνει και να το κάνει να κρατήσει τρεις ώρες – ή και μια ολόκληρη ζωή.

 Όμως αυτός ο καβγάς δεν έχει πιο πραγματική υπόσταση τώρα από έναν καβγά που είχες με τον πατέρα σου πριν από δέκα χρόνια. Η ουσία είναι ότι τώρα, τη στιγμή που η ζωή σου βρίσκεται πραγματικά σε εξέλιξη, αυτός ο καβγάς που ανακαλείς είναι μόνο μια σκέψη, ένα γεγονός που κατασκευάζεται μέσα στο ίδιο σου το μυαλό.

Αν μπορείς να αρχίσεις να αντιλαμβάνεσαι ότι οι σκέψεις σου δεν είναι πραγματικές, ότι είναι απλώς σκέψεις και ως τέτοιες δεν μπορούν να σε βλάψουν, ολόκληρη η ζωή σου θα αρχίσει να αλλάζει από σήμερα κιόλας. Έχω προσωπική εμπειρία πολλών περιπτώσεων που αυτή η συνειδητοποίηση βοήθησε ανθρώπους να μεταμορφώσουν το φόβο και την κατάθλιψη σε ευτυχία.

Τι θα έλεγες σε ένα εννιάχρονο κορίτσι που είναι πεπεισμένο ότι μια κακιά μάγισσα στέκεται πίσω από την πόρτα της; Θα την άφηνες να έρχεται κάθε βδομάδα στο σπίτι σου και να σου περιγράφει τη μάγισσα με όλες τις λεπτομέρειες; Θα την άφηνες να το σκέφτεται συνεχώς; Όχι βέβαια μάλλον θα της έλεγες ότι η μάγισσα δεν είναι αληθινή, ότι είναι μόνο μια φανταστική μάγισσα. Τελικά το παιδί θα καταλάβαινε με τη βοήθειά σου ότι η μάγισσα υπάρχει μόνο μέσα στο μυαλό της. Από τη στιγμή που θα συνέβαινε αυτό δε θα φοβόταν πια.

Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, τι θα απαντούσες στο ίδιο παιδί αν σου έλεγε: «Η ζωή μου είναι μια αποτυχία, δεν αρέσω σε κανέναν, ποτέ δεν περνάω καλά, δε θέλω να ζήσω». Δε θα προσπαθούσες πάλι να της διδάξεις ότι οι σκέψεις που κάνει για τον εαυτό της είναι απλώς σκέψεις; Το ελπίζω. Τίποτα δε συγκρατεί αυτές τις ιδέες εκτός από την ίδια τη σκέψη της, από το δικό της εσωτερικό διάλογο. Αν το εννιάχρονο κορίτσι ήταν σε θέση να καταλάβει ότι προσπαθείς να της διδάξεις κάτι, αν μπορούσε να διαμορφώσει ένα διαφορετικό είδος σχέσης με τη σκέψη της, δε θα ήταν σε καλύτερη θέση από το να πιστεύει ότι οι σκέψεις της είναι πραγματικές; Ασφαλώς θα ήταν καλύτερα. Δε θα ήταν ωραίο αν μπορούσε να αντιμετωπίσει όλες τις σκέψεις της με τον ίδιο τρόπο;

Σαν όνειρο: Ένας από τους ευκολότερους τρόπους για να κατανοήσεις πόσο αβλαβής είναι η διαδικασία της σκέψης σου και για να αποστασιοποιηθείς κάπως από αυτήν, είναι να τη συγκρίνεις με τα όνειρα. Σχεδόν ο καθένας μας είχε τη δυσάρεστη εμπειρία ενός εφιάλτη. Την ώρα που τον βλέπεις σου φαίνεται πολύ αληθινός, αλλά αφού ξυπνήσεις, καταλαβαίνεις ότι ήταν μόνο ένα όνειρο. Και τα όνειρα δεν είναι τίποτε άλλο παρά σκέψεις κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αυτό είναι όλο! Την ώρα που κοιμάσαι εξακολουθείς να παράγεις σκέψεις, οι οποίες επίσης δημιουργούν συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως και την ημέρα, και οι οποίες επιπλέον μπορούν να σε τρομάξουν.

Μπορείς να δεις και την καθημερινή διαδικασία της σκέψης σου με την ίδια προοπτική και διαύγεια. Σου φαίνεται πραγματικότητα, αλλά είναι μόνο σκέψη. Και κάθε φορά που θα ξεχνάς ότι είναι μόνο σκέψη, θα σου φαίνεται τόσο πραγματική όσο και ο εφιάλτης την ώρα που τον βλέπεις. Αν δεν έχεις συνείδηση της συμμετοχής σου στη διαδικασία, μπορείς να τρομάξεις ή να πέσεις σε κατάθλιψη μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. 

Μπορεί να κάθεσαι αναπαυτικά στο σαλόνι σου και να διαβάζεις ένα βιβλίο, όταν ξαφνικά σου περνάει από το μυαλό η σκέψη: «Έχω αυτή την κατάθλιψη τόσο καιρό τώρα», ή «Ο γάμος μου είναι χάλια». Βλέπεις πώς μπορείς να ξεγελαστείς και να παραπλανηθείς; Αν κατανοήσεις τη σκέψη με τον τρόπο που περιέγραψα, μπορείς να διώξεις αυτές τις σκέψεις και άλλες παρόμοιες, να τις αφήσεις να φύγουν. Ή, αν το προτιμάς, μπορείς να τις ακολουθήσεις, έχοντας συνείδηση του τι κάνεις στον εαυτό σου. Εφόσον γνωρίζεις ότι έχεις την ευθύνη, ότι εσύ είσαι αυτός που κάνει τις σκέψεις, είσαι προστατευμένος. Και πάλι δεν υπάρχει διαφορά από τα όνειρα.

Ένας άνθρωπος που δεν υποφέρει από κατάθλιψη κάνει σκέψεις ακριβώς σαν τις δικές σου, όμως με πολύ διαφορετικό τρόπο. Όταν τις κάνει, λέει στον εαυτό του: «Άντε πάλι τα ίδια», ή κάτι παρόμοιο. Αργά ή γρήγορα θυμάται ότι αυτός είναι η μηχανή που παράγει τις σκέψεις, ότι ο ίδιος δημιουργεί το πρόβλημα στον εαυτό του. Από τη στιγμή που το αντιλαμβάνεται χαλαρώνει, αρχίζει να καθαρίζει το μυαλό του και αναστενάζει με ανακούφιση. Νιώθει καλύτερα και μπορεί να συνεχίσει την ημέρα του.

Ένα δυστυχισμένο ή καταθλιπτικό άτομο, αντίθετα, που δε θεωρεί τις σκέψεις του από τη σωστή σκοπιά, μπορεί να ακολουθήσει την πορεία των σκέψεών του, να πιστέψει ότι είναι αληθινές και να υποβάλλει τον εαυτό του σε ένα συνεχές μαρτύριο. Ακόμα κι αν δεν ακολουθήσει αυτή την πορεία, τελικά θα κάνει κάποιες αρνητικές σκέψεις που θα τον καταρρακώσουν. Αν δεν καταλαβαίνει πώς η σκέψη του δημιουργεί την αρνητική εμπειρία του, λίγα μπορεί να κάνει για να αποτρέψει το κατρακύλισμα προς την κατάθλιψη. Εξάλλου πιστεύει ότι οι σκέψεις του είναι πραγματικότητα.

Η λύση είναι να δεις τις σκέψεις σου σαν σκέψεις, όχι σαν πραγματικότητα. Πρέπει να αποστασιοποιηθείς κάπως από αυτές. Όπως και τα όνειρα, οι σκέψεις πηγάζουν από την ίδια σου τη συνειδητότητα. Δεν είναι πραγματικότητα και δεν μπορούν να σε βλάψουν, είναι ακίνδυνες, όπως και οι εφιάλτες σου. Όταν βγεις απ' έξω και δεις κάπως αντικειμενικά τη διαδικασία της σκέψης σου, θα απαλλαγείς από τις επιδράσεις της.

Ασφαλώς ο καθένας μας έχει το μερίδιό του στις αρνητικές και απαισιόδοξες σκέψεις. Το θέμα είναι να ρωτήσεις τον εαυτό σου: «Πόσο σοβαρά πρέπει πραγματικά να τις παίρνω;» Οι σκέψεις σου δεν έχουν άλλη δύναμη εκτός από αυτήν που εσύ τους δίνεις.

Πέρα από την θετική σκέψη: Παρόλο που η θετική σκέψη προφανώς είναι προτιμότερη από την αρνητική, από μόνη της δεν είναι αρκετή για να σε απαγκιστρώσει για πολύ από μια καταθλιπτική κατάσταση. Οι «οπαδοί της θετικής σκέψης» είναι στο έλεος των ίδιων τους των σκέψεων, όπως και αυτοί που κάνουν αρνητικές σκέψεις – αν πιστεύουν, βέβαια, ότι η σκέψη είναι κάτι που τους συμβαίνει παρά κάτι που οι ίδιοι κάνουν συνειδητά. Το σημείο αυτό είναι λεπτό αλλά κρίσιμο.

Οι θετικές σκέψεις εξακολουθούν να είναι απλώς σκέψεις. Σύμφωνοι, είναι καλύτερες από τις άλλες, αλλά δεν παύουν να είναι απλώς σκέψεις. Αν πιστεύεις ότι πρέπει να σκέφτεσαι συνέχεια θετικά, τι θα συμβεί όταν μια αρνητική σκέψη εισβάλει στο μυαλό σου;

Δε χρειάζεται πια να νιώθεις ότι πρέπει να αναγκάσεις τον εαυτό σου να σκέφτεται θετικά. Αν έχεις περάσει από φάσεις κατάθλιψης, έχεις ακούσει εκατοντάδες καλοπροαίρετες συμβουλές από κάθε είδους ανθρώπους που σου λένε «σκέψου πιο θετικά». Αυτό που δυστυχώς δεν κατανοούν οι περισσότεροι άνθρωποι που δεν έχουν νιώσει ποτέ κατάθλιψη είναι ότι όταν περνάς μια τέτοια κατάσταση, είναι τόσο εύκολο να σκεφτείς θετικά όσο και το να μπεις σε ένα διαστημόπλοιο και να πας στο φεγγάρι! Ο θετικός τρόπος σκέψης θα έρθει φυσικά, χωρίς προσπάθεια, όταν θα απελευθερώνεσαι από την κατάθλιψη. Ένας πιο θετικός τρόπος σκέψης είναι το φυσικό επακόλουθο της γνώσης ότι οι σκέψεις σου δεν μπορούν να σε βλάψουν.

Το ζητούμενο είναι να αποκτήσεις ένα διαφορετικό είδος σχέσης με τη σκέψη σου ένα είδος σχέσης που θα σου επιτρέπει να κάνεις όποιες σκέψεις θέλεις, χωρίς να τις παίρνεις πολύ στα σοβαρά. Μπορείς να φτάσεις σε ένα σημείο στη ζωή σου που θα μπορείς να κάνεις μια αρνητική σκέψη (ή μια σειρά αρνητικών σκέψεων) και να λες: «Α καλώς την!» Δε θα είναι πια «πρωτοσέλιδο» στο μυαλό σου! Καθώς συμβαίνει αυτό, θα είσαι σε θέση να αντιστέκεσαι στην παρόρμηση να ακολουθείς τον ειρμό κάθε αρνητικής σκέψης που σου περνάει από το μυαλό. 

Αν μπορούσες κάπως να τρυπώσεις στο μυαλό ενός αληθινά ευτυχισμένου ανθρώπου, θα παρατηρούσες ότι δεν κάνει απαραίτητα θετικές σκέψεις. Στην πραγματικότητα, γενικά δεν κάνει πολλές σκέψεις, εκτός από αυτές που έχουν σχέση με τις δραστηριότητές του. Οι πραγματικά ευτυχισμένοι άνθρωποι κατανοούν, είτε ενστικτωδώς είτε επειδή το έχουν διδαχτεί, ότι η ουσία της ζωής είναι να την απολαμβάνουν παρά να αναλώνονται σε σκέψεις για το νόημά της. 

Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι τόσο εμβαπτισμένοι στη διαδικασία της ζωής, τόσο απορροφημένοι στις δραστηριότητες του παρόντος, που σπάνια ασχολούνται με την ανάλυση των πράξεών τους. Αν θέλεις να το εξακριβώσεις από πρώτο χέρι, μπορείς να παρατηρήσεις παιδιά προσχολικής ηλικίας. Ο λόγος που περνούν τόσο καλά είναι ότι όλη η ενέργειά τους διοχετεύεται στη διασκέδαση. Απορροφώνται σε οτιδήποτε κάνουν ανά πάσα στιγμή' δεν κρατούν κανένα σκορ.

Σε παρακαλώ, μην κάνεις το λάθος να σκεφτείς «τα παιδιά είναι αλλιώς – δεν είναι ενήλικες και δεν έχουν σοβαρά προβλήματα». Για ένα παιδί, τα προβλήματά του είναι τόσο πραγματικά όσο και τα δικά σου για σένα. Τα παιδιά έχουν να αντιμετωπίσουν πολύ δύσκολα προβλήματα για την ηλικία τους: γονείς που μαλώνουν ή που είναι χωρισμένοι, ενήλικες που τους λένε τι να κάνουν, ανθρώπους που παίρνουν τα πράγματά τους, επίσης νιώθουν την ανάγκη να τα αποδέχονται και να τα αγαπούν, για να αναφέρουμε μόνο μερικά από τα προβλήματά τους. Η διαφορά μεταξύ ενηλίκων και παιδιών και του επιπέδου της ευτυχίας τους δεν έχει σχέση με το πόσο «σοβαρά» είναι τα προβλήματά τους, αλλά με το πόση έμφαση δίνουν σε αυτά τα προβλήματα.

Αν συνεχώς αναλύεις ή βαθμολογείς τη ζωή σου, πάντα θα βρίσκεις σφάλματα σε οτιδήποτε κάνεις. Εξάλλου ποιος δε χρειάζεται βελτίωση; Πολλοί άνθρωποι φτάνουν στο σημείο να περηφανεύονται για την ικανότητά τους να είναι σε επιφυλακή για να «εντοπίζουν λάθη». Αν όμως ακολουθείς σκέψεις όπως «Η ζωή θα ήταν καλύτερη αν...», θα βρεθείς και πάλι στο έλεος των σκέψεών σου. Η μια σκέψη θα οδηγεί στην άλλη, η άλλη σε μια επόμενη, και ούτω καθεξής. Το μόνο θέμα είναι πόση αρνητικότητα μπορείς να αντέξεις. Αργά ή γρήγορα θα σε πάρει η κατηφόρα. Η πραγματική ευτυχία έρχεται όταν ηρεμείς το αναλυτικό μυαλό σου, όταν το αφήνεις να ξεκουραστεί.

Από τη στιγμή που συνειδητοποιείς ότι η σκέψη σου είναι αυτό που δημιουργεί ό,τι νιώθεις στη ζωή σου, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψής σου, η ανάλυση της ζωής σου θα πάψει να σε γοητεύει. Θα προτιμάς απλώς να δίνεις τον καλύτερο εαυτό σου ανά πάσα στιγμή και να φροντίζεις να απολαμβάνεις αυτό που κάνεις, γνωρίζοντας πάντα ότι μπορείς να τα καταφέρεις καλύτερα.

Δεν προτείνω να μη βελτιώνεις τη ζωή σου αυτή αναπόφευκτα θα βελτιώνεται καθώς θα δίνεις περισσότερη έμφαση στη ζωή παρά στην ανάλυσή της.

Richard Carlson "Μην το σκέφτεσαι... Ζήσε!"