Η «διαχείριση» της γλώσσας

Από την σύντομη υπενθύμισή μου για τη διαφορά ανάμεσα στη γνώση και στα πράγματα, την οποία διδασκόμαστε από τη μικρή ηλικία στο σχολείο, γίνεται φανερό πόσο σημαντική είναι η «διαχείριση» της γλώσσας και οι αρχικές λέξεις, τις οποίες όλοι χρησιμοποιούμε για να επικοινωνήσουμε, να συνεννοηθούμε και για να επεκτείνουμε τη γνώση μας. Είναι τεράστιας σημασίας να θυμόμαστε αυτή τη διαφορά. Θα έπρεπε να διδάσκεται με μεγαλύτερη προσοχή και πιο αναπτυγμένα και όχι σαν κάποια περαστική παράγραφος ή όπως ένα ακόμα κεφάλαιο στην ανάλυση του ψυχικού και διανοητικού φαινομένου.

Η δυνατότητα της ανθρώπινης γνώσης είναι προκαθοριστική για το σύνολο της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της εσωτερικής ζωής. Ο Άγγλος φιλόσοφος του 17ου αιώνα John Locke, σε μία σπουδαία πραγματεία του για την ανθρώπινη νόηση έγραφε:

«Είμαι έτοιμος να πιστέψω ότι αν ερευνούσαμε πιο βαθιά τις ατέλειες της γλώσσας, που θεωρείται το όργανο των γνώσεών μας, το πιο μεγάλο μέρος των αμφισβητήσεων θα έπεφταν μόνες τους και ο δρόμος για τη γνώση και ίσως για την ειρήνη θα ήταν πολύ πιο ανοιχτός για του ανθρώπους, όσο δεν είναι ακόμα».

Πιστέψτε τον! Να απλές και προσγειωμένες απόψεις, χωρίς χρηματοδότηση και χωρίς τεχνολογικά μέσα, με τρομερή ισχύ για να αλλάξει ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε και όλη η κοινωνία. Είμαστε όμως πολύ βιαστικοί για να τα βρούμε και να τα κάνουμε όλα και θεωρούμε χρονοτριβή να σκεφτόμαστε με πολλή λογική.

Ο άνθρωπος διαθέτει την άμεση δυνατότητα να διατηρεί και να επεξεργάζεται τα δεδομένα των αισθήσεων και να μην περιορίζεται σε αυτά. Τα περισσότερα δεδομένα των αισθήσεων χάνονται αν δεν υπάρχουν τα αντίστοιχα πράγματα, χωρίς τους ίδιους τρόπους επίδρασης και χωρίς τους ίδιους συσχετισμούς μας με το περιβάλλον. Με τη διατηρημένη εμπειρία και με τη γνώση των εξωτερικών πραγμάτων μπορεί να καθορίζει και να κατευθύνει τις εξωτερικές πράξεις του και να αυτοεπηρεάζεται, χωρίς εκείνα να είναι παρόντα στις αισθήσεις του και χωρίς να υπάρχουν ή να τον επηρεάζουν πραγματικά.

Αυτή η σταθερή δυνατότητα διατήρησης των δεδομένων και επεξεργασίας ξεχωρίζει τον άνθρωπο από όλα τα άλλα ζώα, εσωτερικά και εξωτερικά. Διαφορετικά αυτός θα επηρεαζόταν μόνο από έξω του σαν ένα νεκρό πράγμα ή μόνο από τις αισθήσεις σαν ζώο και θα συμπεριφερόταν πιο τυχαία, απλά, χωρίς συνέχεια και όχι δημιουργικά.

Με τη φωνή είναι δυνατός ένας από τους πολλούς τρόπους εξωτερίκευσης. Με την ανθρώπινη γλώσσα των ήχων γίνεται δυνατό να εξωτερικεύονται όσα βρίσκονται εσωδιανοητικά του αλλά και να τα επεξεργάζεται. Όχι μόνο δεν υπάρχει πράξη, που να μην επηρεάζεται από την προηγούμενη εμπειρία και τη μνήμη του, αλλά δεν θα μπορούσε ούτε να πράξει δημιουργικά και με πιο σύνθετο τρόπο. Κατά συνέπεια ούτε να κατευθύνει και να διαμορφώσει ο ίδιος την εμπειρία του με τις εξωτερικές δραστηριότητές του και να διαφοροποιηθεί στον εσωτερικό κόσμο του.

Σχεδόν όλες οι δραστηριότητες του ανθρώπου και η διάθεσή του δημιουργούνται και επηρεάζονται διαρκώς από τη διατηρημένη εμπειρική γνώση του και από τους στοχασμούς του επάνω σε αυτήν. Και όχι μόνο αυτό, αλλά ως το σημείο να συμπεριφέρεται και να ενεργεί περισσότερο επηρεασμένος από το έσω του παρά από εκείνα, τα οποία αντιλαμβάνεται πραγματικά έξω του.

Κώστας Γ. Νικολουδάκης