Κάνει και καλό η τηλεόραση;

Σύμμαχος της ψυχικής διάθεσης η τηλεόραση: Κι όμως μερικά προγράμματα στη μικρή οθόνη μπορεί και να μας ωφελήσουν, αρκεί να υπάρχει πάντα ένα μέτρο. Οι ώρες που περνάμε μπροστά στην τηλεόραση δεν είναι απαραιτήτως χάσιμο χρόνου, σύμφωνα με τις υπάρχουσες μελέτες. Αντιθέτως, μερικά τηλεοπτικά προγράμματα μπορεί και να μας ωφελήσουν. Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Ρότσετσερ, λ.χ., ανακάλυψαν προ ετών ότι όσοι βλέπουν εκπομπές για τη φύση αισθάνονται να γεμίζουν ενέργεια και γενναιοδωρία. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι οι ίδιες εκπομπές μπορεί να ελαττώσουν την αρτηριακή πίεση και τη μυϊκή ένταση, δείκτες του ανθυγιεινού στρες.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο τα ντοκιμαντέρ που κάνουν καλό. Επιστήμονες από το Ιδρυμα Μελέτης των Εθισμών του Πανεπιστημίου του Μπάφαλο, με επικεφαλής την ψυχολόγο δρα Τζέι Λ. Ντέρικ, δημοσίευσαν μελέτη που έδειξε ότι η επανάληψη κοινωνικών τηλεοπτικών σειρών μπορεί να εντείνει τον αυτοέλεγχό μας. Ως φαίνεται, όταν «χανόμαστε» σε έναν οικείο κόσμο που θυμίζει τον δικό μας και στον οποίο οι «ένοικοι» μας κάνουν να νιώθουμε μόνο καλά, ενισχύεται η ικανότητά μας να αντιστεκόμαστε στους πειρασμούς.

Τα δυνητικά οφέλη της τηλεόρασης δεν σταματούν εδώ. Όπως έγραψε πριν από δύο εβδομάδες η εφημερίδα «Λε Φιγκαρό», οι τηλεοπτικές σειρές μπορεί να είναι αληθινοί σύμμαχοι της ψυχικής διάθεσης, καθώς «έχουν μία διάσταση παρηγορητική, σχεδόν ψυχοθεραπευτική».

Όπως σχολιάζει η δρ Ιλια Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια στην Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο, οι επιδράσεις της τηλεόρασης στην ψυχική σφαίρα κάθε ανθρώπου σχετίζονται με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, με το μορφωτικό και το συναισθηματικό του επίπεδο και με το επίπεδο συναισθηματικής ωριμότητας, που καθορίζουν πώς θα διαχειριστεί όλα αυτά που βλέπει.

«Οι τηλεοπτικές σειρές όντως μπορούν να ασκήσουν θετική ψυχολογική επίδραση, αρκεί να μην είναι εις βάρος άλλων δραστηριοτήτων της ζωής, να μη “ζει” κάποιος μέσα από αυτές, να μην ταυτίζεται με τους ήρωες τόσο πολύ ώστε να τους θεωρεί κομμάτι της ζωής του και, βεβαίως, να μην αποφεύγει τις επαφές με τους αληθινούς ανθρώπους επειδή δεν θέλει να χάσει ούτε ένα επεισόδιο», 

«Για τις οικογένειες με παιδιά, λ.χ., μία ώρα τηλεόραση την ημέρα μπορεί να είναι ευκαιρία για να κάνουν κάτι όλοι μαζί και να συζητήσουν οι γονείς με τα παιδιά ώστε να τους περάσουν κάποια μηνύματα. Για τους ηλικιωμένους είναι μια νότα κανονικότητας και οργανωμένου προγράμματος, που μπορεί να αποτελέσει αφορμή για κοινωνικές συζητήσεις και συναναστροφές. Για τους ανέργους, τους ημιαπασχολούμενους και όσους έχουν κινητικά προβλήματα είναι κάτι που μπορεί να τους βοηθήσει να περάσουν ευχάριστα την ώρα τους, να μην απομονώνονται και να μη λιμνάζουν».

Μέσα από ένα σίριαλ, εξάλλου, «μπορεί ίσως να κατανοήσουμε καλύτερα τις σχέσεις ή να δούμε μία άλλη οπτική γωνία σε θέματα που απασχολούν και εμάς τους ίδιους, όπως ένα διαζύγιο ή μια αρρώστια. Μπορεί επίσης να προσφέρουν ένα στιγμιαίο συναισθηματικό υποκατάστατο. Ή μπορεί απλούστατα να μας χαλαρώσουν έπειτα από μια δύσκολη μέρα, οπότε παίζουν ρόλο διαλείμματος στη ζωή μας».

Ωστόσο, δεν παρέχουν όλες οι τηλεοπτικές εκπομπές τέτοιου είδους οφέλη. «Τα δυνητικά οφέλη προέρχονται κυρίως από καλογυρισμένα κοινωνικά σίριαλ, τα οποία έχουν περιορισμένου βαθμού βία, επιθετικότητα και σκηνές που προκαλούν έντονη αγωνία, ανασφάλεια και τρόμο», διευκρινίζει η δρ Θεοτοκά.

«Όσο πιο ρεαλιστικό και κοντά στην πραγματική ζωή είναι ένα σίριαλ τόσο πιο χρήσιμο μπορεί να είναι. Αντιθέτως, όσα είναι γεμάτα φανταστικές ή μεταφυσικές αναφορές, βία, ασάφειες, αβεβαιότητα και ερωτηματικά μπορεί να είναι ακόμα και επικίνδυνα για κάποιες ομάδες του πληθυσμού, όπως τα παιδιά, οι πάσχοντες από ψυχικές διαταραχές, από κρίσεις πανικού, από διαταραχές ύπνου κ.τ.λ.. Εκείνα όμως που μπορεί να παίξουν ρόλο ομαδικής ψυχοθεραπείας, κατά την οποία οι παρευρισκόμενοι ωφελούνται (και) από όσα ακούν τους άλλους να αφηγούνται, είναι «όσα πραγματεύονται σχέσεις με το άλλο φύλο και διαχείριση καθημερινών, σοβαρών προβλημάτων», προσθέτει.

Πόση τηλεόραση συνιστάται;

* 0 ώρες πρέπει να βλέπουν τηλεόραση τα παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών

* 1-2 ώρες τηλεόραση, την ημέρα συνιστώνται για παιδιά, εφήβους, ενήλικες. Στο δίωρο συμπεριλαμβάνεται και η ενασχόληση του παιδιού/εφήβου με κομπιούτερ (με ή χωρίς Ίντερνετ ή/και βιντεοπαιχνίδια)

Πόση τηλεόραση να βλέπουμε;

2,5 ώρες ο μέσος όρος ημερήσιας τηλεθέασης στα παιδιά στην Ελλάδα

4,5 ώρες ο μέσος όρος ημερήσιας τηλεθέασης στους ενήλικες στην Ελλάδα

Ελληνόπουλα ηλικίας 11-15 ετών:

* 50,4% βλέπουν τηλεόραση 1-2 ώρες την ημέρα

* 31,4% βλέπουν τηλεόραση 3-4 ώρες την ημέρα

* 65,8% βλέπουν τηλεόραση 3-5 ώρες το Σάββατο και την Κυριακή

Η τηλεόραση μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο σε μικρούς και μεγάλους - αρκεί να διαλέγει κάποιος ποιοτικά προγράμματα, να μην κάνει κατάχρηση, να μην ασχολείται με αυτήν εις βάρος των άλλων δραστηριοτήτων της ζωής και, ειδικά τα παιδιά, να βλέπουν πάντοτε υπό την επίβλεψη ενηλίκων που θα τους εξηγούν τι βλέπουν.

Κατάχρηση 

Κάθε 1 ώρα τηλεόρασης «κόβει» 21,8 λεπτά από τη ζωή

6 ώρες τηλεόραση την ημέρα μειώνουν κατά 4,8 χρόνια το προσδόκιμο επιβίωσης

Τι μπορούν να αποκομίσουν οι ενήλικες

* Γνώσεις και ενημέρωση

* Καταπράυνση του στρες και παροδική διαφυγή από τα προβλήματα της καθημερινότητας

* Ξεκούραση και γέλιο

* «Ακόνισμα» των νοητικών δεξιοτήτων (στους πάσχοντες από Αλτσχάιμερ συνιστάται να βλέπουν τηλεόραση για να «γυμνάζουν» το μυαλό τους)

* Αποφυγή της απομόνωσης, ευκαιρία για κοινωνικούς σχολιασμούς και συναναστροφές

* Χρόνος με τα άλλα μέλη της οικογένειας

* Γόνιμος προβληματισμός για γεγονότα της ζωής

* Στιγμιαία συναισθηματική κάλυψη

Τι μπορούν να αποκομίσουν τα παιδιά από την τηλεόραση;

* Εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους με ευχάριστο τρόπο

* Εξερευνούν τόπους, ζώα και πράγματα που δεν θα μπορούσαν αλλιώς να δουν ποτέ στη ζωή τους

* Τα ενθαρρύνουν να δοκιμάσουν νέες δραστηριότητες

* Τα ενθαρρύνουν να διαβάζουν, καθώς πολλές από τις ταινίες που προβάλλονται στην τηλεόραση βασίζονται σε βιβλία, τα οποία ευχαρίστως διαβάζουν μετά τα παιδιά

* Τα βοηθούν να αναπτύξουν αναλυτικές και κριτικές ικανότητες, εφ’ όσον βλέπουν τηλεόραση με έναν ενήλικα που τους θέτει διάφορα ερωτήματα (λ.χ. τι νομίζεις θα γίνει μετά, ποιος το έκανε αυτό, πως θα περιμένεις να αντιδράσει, εσύ τι θα έκανες στη θέση του κ.τ.λ.)

* Στις μεγαλύτερες ηλικίες, τους διδάσκουν τι συμβαίνει στον κόσμο

* Μαθαίνουν να αναγνωρίζουν την αλήθεια (λ.χ. να ξεχωρίζουν τα παραμύθια από τα αληθινά γεγονότα)

* Εμπνέονται από τα καλά τηλεοπτικά πρότυπα, ιδίως όταν είναι συνομήλικά τους παιδιά.

Δρ. Ίλια Θεοτοκά