Άνδρες από τον Άρη, γυναίκες από την Αφροδίτη

Το βιβλίο του συμβούλου σχέσεων John Gray, «Άνδρες από τον Άρη, γυναίκες από την Αφροδίτη» μιλάει για τον διαφορετικό τρόπο που σκέφτονται άνδρες και γυναίκες. Πρόκειται για ένα best seller της δεκαετίας του 1990 που διαβάζεται μέχρι σήμερα (για τέσσερις συνεχόμενες χρονιές ήταν το πιο ευπώλητο μη λογοτεχνικό βιβλίο στις ΗΠΑ). Δεν είχε μόνο εμπορική επιτυχία αλλά έγινε επίσης κυριολεκτικά μέρος της λαϊκής αμερικανικής κουλτούρας. Είναι μάλλον δύσκολο να θυμηθεί κανείς άλλο βιβλίο που να επηρέασε τόσο πολύ το κοινό σε θέματα σχέσεων.

Μετά το βιβλίο του Gray, αμέτρητες εκπομπές στην αμερικανική τηλεόραση, άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες άρχισαν να μιλούν με τις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα σκέψης και συμπεριφοράς εν γένει αλλά και σεξουαλικής συμπεριφοράς ειδικότερα. Στην ιδέα του Gray βασίστηκε και το ξεκαρδιστικό θεατρικό έργο Caveman του Rob Becker.

Πριν από το βιβλίο «Άνδρες από τον Άρη, γυναίκες από την Αφροδίτη» επικρατούσε η άποψη ότι η συμπεριφορά των ανδρών και των γυναικών δεν οφείλεται σε θεμελιώδεις βιολογικές διαφορές τους αλλά κυρίως στον διαφορετικό τρόπο ανατροφής. Βέβαια, δεν ήταν ο Gray πρώτος που ανακάλυψε ότι υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές στον τρόπο σκέψης των ανδρών και των γυναικών, το θέμα είναι παλιό. Ήταν όμως αυτός που εκλαΐκευσε τις ανακαλύψεις της εξελικτικής ψυχολογίας και τις παρουσίασε με τον δικό του έξυπνο τρόπο σε ένα soft κείμενο που απευθυνόταν για το ευρύ κοινό. 

Σύμφωνα με την εξελικτική ψυχολογία, ο εγκέφαλος του άνδρα και της γυναίκας λειτουργούν διαφορετικά καθώς τα δύο φύλα προσαρμόστηκαν στην διάρκεια εκατομμυρίων ετών εξέλιξης για να αντιμετωπίσουν διαφορετικές προκλήσεις. Αυτό δεν αφορά μόνο το ανθρώπινο είδος. Σχεδόν σε όλα τα θηλαστικά, αρσενικά και θηλυκά συμπεριφέρονται με διαφορετικό τρόπο και μάλιστα έχουν μεταξύ τους, εκτός από κοινά συμφέροντα, και αντικρουόμενα συμφέροντα. 

Το αρσενικό για παράδειγμα επιδιώκει την πολυγαμία, δηλαδή να γονιμοποιήσει όσο το δυνατόν περισσότερα θηλυκά ενώ το θηλυκό πρέπει να βρει εκείνο το υπομονετικό αρσενικό που θα προσφέρει βοήθεια στην ανατροφή των απογόνων του, συνεπώς η πολυγαμία δεν είναι προς το συμφέρον του (σ’ αυτό το θέμα αναφέρεται το λεγόμενο Coolidgeeffectή φαινόμενο Κούλιτζ).

Διαφορετικά όντα: Ο Gray θεωρεί εξ’ αρχής ότι άνδρες και γυναίκες είναι εντελώς διαφορετικά όντα κάνοντας την νοητική παραδοχή ότι οι άνδρες έχουν γεννηθεί στον Άρη και οι γυναίκες στην Αφροδίτη. Πρόκειται για δύο κόσμους που δεν έχουν πολλά κοινά μεταξύ τους. Ωστόσο το ένα είδος μαγεύεται με το άλλο και αποφασίζουν να κατοικήσουν στον πλανήτη Γη. Για κάποιο λόγο όμως έχουν πάθει αμνησία σχετικά με την καταγωγή τους και δεν θυμούνται ότι προέρχονται από διαφορετικούς πλανήτες. Ερωτεύονται αλλά οι άνδρες δεν ξέρουν πως να φερθούν στις γυναίκες. Ούτε οι γυναίκες ξέρουν πως να φερθούν στους άνδρες. Το αποτέλεσμα είναι να μην μπορούν να συμβιώσουν ομαλά διότι δεν καταλαβαίνει ο ένας τον άλλον. Άνδρες και γυναίκες περιμένουν από τον άλλο να σκεφτεί με τον ίδιο τρόπο αλλά αυτό δεν συμβαίνει και δημιουργούνται προβλήματα.

Έτσι ο Gray, ως σύμβουλος σχέσεων, αναλαμβάνει να διδάξει στους άνδρες πως σκέφτονται οι γυναίκες και στις γυναίκες πως σκέφτονται οι άνδρες. Άντρες και γυναίκες είναι διαφορετικοί και οποιαδήποτε προσδοκία για εξομείωση της σκέψης τους ισοδυναμεί με ουτοπία. Όχι μόνο επικοινωνούν με διαφορετικό τρόπο, αλλά και σκέπτονται, αισθάνονται, αντιλαμβάνονται, αντιδρούν, και εκτιμούν τις καταστάσεις με διαφορετικό τρόπο. Για να ζήσουν λοιπόν χαρούμενα ευτυχισμένα μεταξύ τους, ως ζευγάρια, πρέπει να έχουν επίγνωση των διαφορών τους και να τις σεβαστούν. Ποιός όμως είναι αυτός ο διαφορετικός τρόπος σκέψης; Για να απαντήσει σ’ αυτό το ερώτημα ο Gray, πάει πίσω στο χρόνο και περιγράφει πως ήταν η ζωή στον Άρη και την Αφροδίτη.

Η ζωή στον Άρη ήταν ανταγωνιστική και κάθε άνδρας αξιολογούνταν σύμφωνα με τις ικανότητες και τις επιτυχίες του. Ότι είχε αξία στον Άρη είχε να κάνει με αποτελέσματα. Έτσι οι άνδρες έγιναν ‘αντικειμενοστραφείς’ αποκτώντας μια εμμονή με τα αντικείμενα. Έφτιαχναν  μηχανήματα τα οποία  βέβαια έπρεπε κάθε φορά να λειτουργούν με όλο και πιο εξελιγμένο τρόπο. Αν κάτι δεν πήγαινε καλά σε μια κατασκευή είχαν το καθήκον να επιλύσουν το πρόβλημα όσο πιο γρήγορα γινόταν. 

Καλλιέργησαν μάλιστα την τάση να λύνουν τα προβλήματα μόνοι τους χωρίς να ζητούν βοήθεια από τον άλλον παρά μόνο όταν αυτό ήταν απολύτως απαραίτητο. Αν ένας άνδρας ζητούσε βοήθεια, αυτό ήταν ένδειξη αδυναμίας. Και μόλις βλέπουν μια κατάσταση όπου κάτι δεν πάει καλά, αμέσως σπεύδουν να δώσουν λύση. Το ότι οι άνδρες έγιναν καλοί τεχνικοί και επιστήμονες είχε μια παρενέργεια: δεν έγιναν καλοί στο να μιλάνε για τα συναισθήματά τους.

Στην Αφροδίτη η ζωή ήταν πολύ διαφορετική. Οι αξίες εκεί δεν ήταν ο ανταγωνισμός και τα τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά η συναισθηματική επικοινωνία.  Οι γυναίκες πέρναγαν μεγάλο μέρος της ζωής τους μιλώντας για τα προβλήματα που τις απασχολούσαν και πρόσφεραν ψυχολογική υποστήριξη η μία στην άλλη. Το να ζητήσει μια γυναίκα βοήθεια από κάποια άλλη δεν ήταν καθόλου μειωτικό αλλά τρόπος ζωής. Οι αξίες για τις γυναίκες προδιορίζονταν μέσα από τα αισθήματά τους, τις ευαισθησίες τους και την ποιότητα των σχέσεών τους. Αντί να επικεντρώνονται στις κατασκευές και την τεχνολογία, ενδιαφέρονταν για την αρμονία και την ψυχολογική τους διάθεση. Μπορεί στον Άρη οι άνδρες να σπούδαζαν τις νέες τεχνολογίες αλλά στην Αφροδίτη όλες οι γυναίκες είχαν master στην ψυχολογία.

Η κατανόηση: Η στιγμή που άνδρες και γυναίκες γνωρίστηκαν και ερωτεύτηκαν ήταν μαγική. Το συναίσθημα του έρωτα είναι συναρπαστικό και μοιάζει ότι θα κρατήσει αιώνια. Όμως έγινε όμως ακριβώς έτσι. Η μαγεία υποχώρησε γρήγορα και ο βασικός λόγος ήταν ότι εμφανίστηκαν προβλήματα επικοινωνίας. Οι άνδρες περίμεναν ότι οι γυναίκες θα σκέφτονταν σαν κι αυτούς και κάθε φορά που αυτό δεν συνέβαινε εκνευρίζονταν. Οι γυναίκες επίσης περίμεναν το ίδιο και κάθε φορά που έβλεπαν να μην συμβαίνει γίνονταν έξαλλες. Κι αυτό γιατί λόγω της αμνησίας που επικράτησε, κανένα φύλο δεν είχε επίγνωση των διαφορών τους. Οι άνδρες άρχισαν να θεωρούν τις γυναίκες γκρινιάρες και οι γυναίκες να κατηγορούν τους άνδρες ότι δεν ακούνε αυτό που τους λένε.

Ένα από τα βασικά προβλήματα που προέκυψε ήταν ότι άνδρες δεν μπορούσαν να προσφέρουν την συναισθηματική υποστήριξη στην οποία είχαν συνηθίσει οι γυναίκες. Όταν για παράδειγμα μια γυναίκα επιστρέφει στο σπίτι της ύστερα από μια κουραστική μέρα στην οποία της έχουν συμβεί διάφορα, θέλει να τα πει στον άντρα της τι αντιμετώπισε. Θέλει να μοιραστεί τα συναισθήματά της, να του μιλήσει για να αισθανθεί ότι αυτός βρίσκεται κοντά της. 

Ο άντρας όμως δεν έχει συνηθίσει σε κάτι τέτοιο. Όταν κάποιος του μιλάει και του αναφέρει κάποιο πρόβλημα θεωρεί ότι πρέπει να δώσει αμέσως λύση γιατί έτσι είχε μάθει στον Άρη. Όταν λοιπόν η γυναίκα μιλάει για να αισθανθεί καλύτερα, ο άντρας βιάζεται να την σταματήσει και να της δώσει τη λύση. Η γυναίκα όμως δεν έχει σκοπό να βρει λύση, θέλει απλώς να μιλήσει. Και το να της δίνει κάποιος λύση της φαίνεται πως δεν θέλει να την ακούσει. Κατηγορεί λοιπόν τον άνδρα ότι δεν προσέχει αυτά που του λέει. Στην Αφροδίτη, βλέπετε, όταν κάποια γυναίκα μιλούσε για το πρόβλημά της, όλες οι άλλες την άκουγαν. 

Η υψηλότερη αξία στην Αφροδίτη ήταν να ακούει η μία την άλλη και να υπάρχει η αίσθηση της κατανόησης και της υποστήριξης. Στον Άρη όμως όταν κάποιος άκουγε τον άλλον ότι έχει πρόβλημα ήθελε αμέσως να δείξει την αξία επιλύοντας το πρόβλημα. Συμπεραίνει λοιπόν ο Gray, πως όταν η γυναίκα θέλει να μιλήσει στον άνδρα για κάποιο πρόβλημα αυτός πρέπει να κάνει υπομονή. Να καταλάβει ότι δεν αναζητούνται εδώ λύσεις αλλά  μόνο προσοχή. Η παροχή λύσεων εκείνη τη στιγμή είναι ότι χειρότερη μπορεί να συμβεί.

Με τέτοια  και άλλα παραδείγματα, ο Gray, στο πραγματικά έξυπνο βιβλίο του προσπαθεί να μάθει στους άνδρες πως σκέφτονται οι γυναίκες, και τούμπαλιν, με σκοπό να μειωθούν οι μεταξύ τους καθημερινές εντάσεις και συγκρούσεις. Διαβάστε το βιβλίο του Gray και αυτό θα σας κάνει να παραξενεύεστε λιγότερο με το άλλο φύλο και φυσικά να θυμώνετε λιγότερο, κάτι που θα κάνει καλό στη σχέση σας.

Φυσικά αυτά που αναφέρει ο Gray αποτελούν τη μια πλευρά του θέματος. Μη νομίζετε ότι αν άνδρες και γυναίκες κατάγονταν από τον ίδιο πλανήτη τα πράγματα θα ήταν καλύτερα. Το να ξέρει ο ένας πως σκέφτεται ο άλλος δεν αφήνει χώρο για μυστήριο. Μπορεί η επικοινωνία να είναι καλύτερη αλλά αυτό δεν βελτιώνει απαραίτητα και για τη σεξουαλική ζωή. Όπως λέει η Esther Perel στο βιβλίο της «Ερωτική νοημοσύνη» η λεκτική οικειότητα μπορεί να δημιουργεί φιλία αλλά αυτό είναι ότι χειρότερο για τους εραστές. 

Αν ξέρεις τον σύντροφό σου όπως η τσέπη σου, τότε δεν έχει μείνει τίποτα για να ανακαλύψεις και αυτό σκοτώνει την ερωτική σχέση. Ο άνδρας είναι μεγάλο λάθος να καταλήξει ‘φιλενάδα’ της γυναίκας του γιατί κάτι τέτοιο θα κατάστρεφε το σεξ. Άρα το γεγονός ότι άνδρες και γυναίκες δεν καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον μπορεί τελικά να κάνει και κάποιο καλό.