Πως διαμορφώνεται η ανθρώπινη συμπεριφορά

Με αφορμή την αποκάλυψη της γενετικής βάσης ορισμένων κληρονομικών ασθενειών, τα τελευταία χρόνια έχει διαμορφωθεί η τάση να συνδέεται κάθε φυσιολογική ή παθολογική συμπεριφορά του ανθρώπου με κάποιο γονιδιακό τόπο. Την αντίληψη αυτή, όμως, ανατρέπουν ερευνητές που θεωρούν ότι έχει υπερεκτιμηθεί ο ρόλος των γονιδίων στην ανάπτυξη και τη λειτουργία των οργανισμών και ότι το περιβάλλον παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία της ανάπτυξης.

Πώς διαμορφώνεται τελικά η ανθρώπινη συμπεριφορά; Έχουν τα γονίδια καθοριστικό ρόλο με την επικουρία περιβαλλοντολογικών παραγόντων ή το περιβάλλον σε αλληλεπίδραση με τον ανθρώπινο εγκέφαλο, ασκεί καθοριστική επίδραση στην ανθρώπινη συμπεριφορά;

"Δημοσιεύονται συνεχώς έρευνες που αποδίδουν διάφορες αποκλίνουσες συμπεριφορές, όπως την επιθετικότητα, τον αλκοολισμό, την παραβατικότητα, την τάση για αυτοκτονία, τις ψυχικές διαταραχές, σε παθολογικά γονίδια, και έρευνες που συνδέουν κάθε νοητική ή χαρακτηριολογική ιδιότητα του ανθρώπου, όπως την ευφυΐα, την ηθική στάση, την τάση για τις τέχνες και κάθε έκφανση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, με κάποιο γονιδιακό τόπο.

Σύμφωνα με τις έρευνες αυτές υπεύθυνος για την φυσιολογική ή αποκλίνουσα συμπεριφορά του δεν είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, μέσω των νοητικών του λειτουργιών, αλλά κάποια γονίδια. Η έρευνα όμως έχει δείξει, επίσης, ότι κάθε ζωντανός οργανισμός αλλά και ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαμορφώνονται υπό την επίδραση περιβαλλοντολογικών ερεθισμάτων και ότι κανείς ζωντανός οργανισμός, κανένα βιολογικό σύστημα δεν υπάρχει ανεξάρτητα από κάποιο περιβάλλον" 

... επισήμανε ο ψυχίατρος συντονιστής διευθυντής του Α΄ Τμήματος Βραχείας Νοσηλείας του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης Δημήτρης Σκαραγκάς στο πλαίσιο ημερίδας με θέμα "Γενότυπος -Φαινότυπος- Περιβάλλον - Ανθρώπινη Συμπεριφορά".

Στη διάρκεια της ημερίδας αναφέρθηκε ότι τα περιβαλλοντολογικά ερεθίσματα όχι απλώς προσλαμβάνονται από τον εγκέφαλο αλλά τελικά διαμορφώνουν τη δομή και τη λειτουργία του.

"Το περιβάλλον συμβάλλει στην τελική διαμόρφωση του ώριμου εγκεφάλου. Στο πλαίσιο αυτό, υπό την επίδραση ξεχωριστών ερεθισμάτων που δέχεται το κάθε άτομο διαμορφώνεται κι ένας διαφορετικός εγκέφαλος για κάθε άνθρωπο. 

Ο διαφορετικός εγκέφαλος του κάθε ατόμου υποδηλώνει την διαφορετική αρχιτεκτονική του φλοιού του εγκεφάλου, τον διαφορετικό τρόπο διασύνδεσης των νευρικών κυττάρων μεταξύ τους και αυτό συνεπάγεται την έκφραση διαφορετικής συμπεριφοράς από το κάθε άτομο καθ΄ ότι αυτή ρυθμίζεται από τα διαφορετικά νευρωνικά κυκλώματα του κάθε ανθρώπου. Είναι φανερό ότι η συμπεριφορά του ανθρώπου δεν κληρονομείται, αυτό που κληρονομείται είναι το DNA" επισημαίνει ο κ Σκαραγκάς.

Παράλληλα ανέφερε ότι η έρευνα έχει δείξει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είτε διαμορφώνεται είτε λειτουργεί υπό την επήρεια περιβαλλοντικών ερεθισμάτων.

"Ο εγκεφαλικός φλοιός είναι ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο βιολογικό σύστημα. Αυτό είναι η πλαστικότητα του εγκεφάλου η οποία εξυπηρετεί όλες τις λειτουργίες, ανάμεσα στις οποίες τη μάθηση και τη μνήμη. Η πλαστικότητα και ο αρχιτεκτονικός χάρτης του εγκεφάλου διαμορφώνονται υπό την άμεση επίδραση του περιβάλλοντος και όχι των γονιδίων. 

Ο συνδυασμός της αλληλεπίδρασης γονιδίων και περιβάλλοντος διαμορφώνει τις νοητικές λειτουργίες. Ο εγκέφαλος μπορεί να μεταβληθεί ανά πάσα στιγμή, δεν χάνει ποτέ την πλαστικότητά του όσο ο άνθρωπος είναι υγιής και σε όλη τη διάρκεια της ζωής παράγει νέα κύτταρα. Σήμερα ξέρουμε ότι με τη μάθηση παράγονται νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο ενώ το στρες και οι αρνητικοί παράγοντες καταστρέφουν τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου" εξηγεί ο κ Σκαραγκάς.